Anna Szałapak i Piotr Skrzynecki podczas obchodów 80-lecia Związku Podhalan w Krakowie

Fotografia przedstawia Annę Szałapak i Piotra Skrzyneckiego – związanych ze słynnym krakowskim kabaretem Piwnica pod Baranami – podczas obchodów 80-lecia Związku Podhalan w Krakowie w 1986 roku. W tle widać wystawę prac rodziny Koszarków z Bukowiny Tatrzańskiej.
Polska po zakończeniu II wojny światowej znalazła się za tzw. żelazną kurtyną, w strefie wpływów Związku Radzieckiego. Do 1989 roku panował tu komunizm i jeden, obowiązujący format dla wszystkich działań, również kulturalnych, których główną funkcją miało być wychwalanie panującej władzy. A jednak i w tych trudnych czasach zdarzały się chwile łagodzenia reżimu. To wówczas powstawały miejsca, instytucje, ruchy, dzięki którym choć na chwilę można było się oderwać od trudnej i szarej rzeczywistości Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Takim wyjątkowym zjawiskiem była Piwnica pod Baranami – kabaret literacko-artystyczny powstały na fali tzw. odwilży w 1956 roku w podziemiach zabytkowego pałacu Pod Baranami w Rynku Głównym w Krakowie wyremontowanych własnoręcznie przez ówczesnych studentów uczelni głównie artystycznych.
Niepozorna piwnica szybko stała się miejscem spotkań krakowskiej elity intelektualno-artystycznej: lekarzy, prawników, malarzy, fotografów, literatów, muzyków, rzeźbiarzy, aktorów, reżyserów. Gromadziła zarówno osobistości świata nauki, jak i artystyczną bohemę. Piwniczne występy, piosenki, wydarzenia plenerowe, humorystyczne jubileusze obnażały absurdy ówczesnej rzeczywistości i stały się formą (zarówno dla twórców, jak i widowni) odreagowania skomplikowanej i zakłamanej rzeczywistości PRL-u. W latach 60. XX wieku schronienie znalazł w Piwnicy również jazz, na który władze komunistyczne nie spoglądały przychylnie. Legendą i spiritus movens Piwnicy pod Baranami stał się Piotr Skrzynecki (1930–1997) – ekscentryczny konferansjer, niezrównany improwizator i organizator wszelkich piwnicznych działań. W 1989 roku artyści Piwnicy, podobnie jak większość polskiego społeczeństwa, cieszyli się z upadku komunizmu w środkowej Europie. Śmierć Piotra w 1997 roku zamknęła pewien etap działalności najsłynniejszego polskiego kabaretu 2. połowy XX wieku.
W ciągu kilkudziesięciu lat przez Piwnicę pod Baranami przewinęło się wielu znanych polskich artystów, m.in. Krzysztof Komeda, Tomasz Stańko, Ewa Demarczyk, Zbigniew Preisner. A środowisko ludzi zaprzyjaźnionych z Piwnicą i jej sprzyjających tworzyły tak znane postacie, jak Andrzej Wajda, Czesław Miłosz, Sławomir Mrożek, Jerzy Turowicz i wiele innych. Kabaret działa do dziś, a stali bywalcy nadal zapraszają tu nowe pokolenia widzów.
Anna Szałapak (1952–2017) – etnografka i muzealniczka. Artyści i bywalcy Piwnicy pod Baranami, w której występowała od 1979 roku, nazywali ją – z racji wyglądu i jasnej barwy głosu – Białym Aniołem.
Do kabaretu Szałapak trafiła w czasie, gdy studiowała etnografię i była tancerką Zespołu Pieśni i Tańca Uniwersytetu Jagiellońskiego „Słowianki”. W Piwnicy pod Baranami skupiła się jednak na śpiewie – wykonywała samodzielnie i z innymi artystami przygotowywane głównie przez Skrzyneckiego tzw. gazetówki, czyli piosenki, których teksty były pastiszami prasowych artykułów (np. wywiad z Ariadną Gierek, ekscentryczną okulistką i synową Edwarda Gierka, byłego pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej), piosenki poetyckie do słów Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Osipa Mandelsztama, Michała Zabłockiego, Ewy Lipskiej, Czesława Miłosza. Swoje przezwisko „Biały Anioł” artystka zawdzięcza Agnieszce Osieckiej, charyzmatycznej pisarce, poetce, autorce tekstów piosenek – w tym wielu wykonywanych także przez Annę Szałapak. Kobiety poznały się w 1989 roku przy pracy nad filmem o innym krakowskim fenomenie – szopkach. Szałapak zajmowała się nimi zawodowo, jako kustoszka Muzeum Miasta Krakowa, i napisała o nich nawet pracę doktorską.
Z Piwnicą pod Baranami Anna Szałapak rozstała się po śmierci Piotra Skrzyneckiego, później okazjonalnie uczestniczyła w okolicznościowych i jubileuszowych koncertach.
W repertuarze Anny Szałapak ważna była piosenka „Anna Csillag”, którą do słów międzywojennych twórców Bolesława Leśmiana i Brunona Schulza skomponował Zygmunt Konieczny. Na scenie artystka wcielała się w bohaterkę popularnych na przełomie XIX i XX wieku w całej monarchii austro-węgierskiej (a także poza jej granicami) reklam środka na porost włosów. Urodzona na Morawach Anna Csillag cierpiała z powodu bardzo słabych włosów, ale po długotrwałych modłach do Boga sporządziła niezwykle skuteczny środek na ich porost. Specyfiki przyrządzone według jej receptury wysyłano na zamówienie odbiorcom z całego kraju. Na dobre, przynajmniej w polskiej pamięci, Annę Csillag utrwalił Bruno Schulz w swojej powieści „Sanatorium pod klepsydrą”, w której jej losy porównano do losów Hioba. Poświęcona tej postaci piosenka to kolejne piwniczne – trochę z przymrużeniem oka – nawiązanie do wielkiej literatury i galicyjskiej przeszłości Krakowa.