Yazışma

6/19 Temmuz tarihli yazısıyla Evkaf-ı Hümayun Nezareti, az süre evvel idam edilmiş olan sabık Padişah Abdülhamid'in müteveffa Baş Musahibi Cevher Ağa'ya ait Banka'da bulunan nakit ve menkul değerlerin kendisine teslim edilmesini rica etmiştir. Bu talebini desteklemek için Evkaf Nezareti müteveffanın malvarlığının Hazine-i Hassa'da bulunan Ağalar Emniyet Sandığı'na teslim edilmesini emreden bir İrade-i Seniyeye atıf yapmaktadır. Evkaf Nezareti'nin bu talebi aşağıdaki itirazları doğurmaktadır: 11 Rebiü'l-ahir 1297 (23 Mart 1880) tarihli Türkiye ile İngiltere arasındaki bir anlaşmaya ve 4 Kânun-ı evvel 1305 (16 Aralık 1889) tarihli bir kanuna göre kölelik bütün Osmanlı İmparatorluğu topraklarında yasaklanmıştır. Fiiliyatta ve söz konusu bu metinlere rağmen Türkiye'de köleliğin devam ettiği de bir gerçektir. Dolayısıyla gereken müteveffa Cevher Ağa'nın hukuki durumunun ne olduğunun tesbitidir. Bu zat hür bir insan olarak telakki edilecek olursa terekesi varsa varislerine intikal edecektir. Yok eğer aksine köle olarak ölmüş sayılırsa serveti Şeriat'a göre onu satın almış olan efendisine intikal edecektir.Cevher Ağa'nın mirasına müteallik iradenin Evkaf Nezareti'nin iddia ettiği gibi bir kapsamı olması mümkün değildir. Gerçekten de Kanun-ı Esasi'nin tekrar tesisinden beri İrade-i Seniyeler kanun hükmünde değildir. Bugün bir irade ancak Meclis tarafından oylanmış bir kanunu teyid eder mahiyettedir.Bu durumda, Banka Evkaf Nezareti'nin talebine cevap verebilmek için yukarıdaki maddeler konusunda kesin bilgiye sahip olması gerektiğini söylemelidir.