W altanie

Ta kostiumowa scena o charakterze rodzajowym oraz zespół studiów plenerowych towarzyszących jej powstawaniu to dzieła zaliczane do najwybitniejszych w dorobku artystycznym Aleksandra Gierymskiego. Stanowią one pierwszą w jego twórczości tak konsekwentnie przeprowadzoną próbę wykorzystania środków warsztatowych do przetransponowania na płótno wrażeń płynących z obserwacji natury.

Na szczególną uwagę zasługuje pokazywane naprzeciwko Studium z cylindrem, odznaczające się finezją kolorystyki, integralnością koncepcji malarskiej i genialnym ukazaniem efektu światła przesączającego się przez oplecioną liśćmi kratę altany.

Tej świeżości wrażenia i spontaniczności w nakładaniu plam barwnych zabrakło jednak w ostatecznej wersji obrazu, tworzonej w atelier na podstawie szkiców plenerowych i wielokrotnie przemalowywanej. Sposób pracy zaciążył niewątpliwie na ostatecznym kształcie artystycznym Altany. Trudno było bowiem stworzyć dzieło o jednorodnej strukturze kolorystyczno-świetlnej, żmudnie odtwarzając poszczególne fragmenty malowane w plenerze, niezależnie od siebie i od całości obrazu. Mimo wszystko artyście udało się przetopić oglądany w naturze motyw w spójną wizję malarską, w której króluje żywioł światła i barwy. Formy budowane są za pośrednictwem plam koloru o gęstej, bogatej fakturze, w której gubi się i zanika linia konturu. Refleksy światła słonecznego, podkreślając połyskliwą barwę jedwabiu i przejrzystość koronek rokokowych strojów, głęboką zieleń roślin i lśnienie wody w fontannie, współtworzą niemal zmysłowo odczuwaną atmosferę upalnego letniego dnia.