Strate Marcella (Cofnodion Ystad Wynnstay)

Ychydig o olion abaty Sistersaidd Ystrad Marchell, ger y Trallwng, sydd i'w gweld heddiw, eto y mae tystiolaeth y siarteri yn dangos fod hwn wedi bod yn dŷ crefyddol cyfoethog a phwysig ym Mhowys yr oesoedd canol.

Goroesodd pedwar deg a naw o siarteri un ai wedi'u cyhoeddi gan yr abaty neu yn cyflwyno breintiau iddo o adeg ei sefydlu hyd at adeg ei ddiddymu yn 1536. Cedwir y grŵp mwyaf o ddigon ymhlith Archifau Ystad Wynnstay, sef tri deg a phump ohonynt. Fel archif yn cynnwys siarteri gwreiddiol gan dywysogion brodorol Cymreig, nid oes tebyg i grŵp Wynnstay; fel archif o siarteri yn perthyn i abaty yng Nghymru, dim ond archif abaty Margam, Morgannwg sydd yn rhagori arni.

Yma gwelir siarter yn cadarnhau rhodd o diroedd gan Hywel ap Hywel i abaty Ystrad Marchell.