Kanał Bydgoski. Historia i rola

Wspaniały pomnik geniuszu, który połączył dorzecza Odry i Wisły. 

Kanał Bydgoski na przestrzeni wieków wpływał na rozwój gospodarczy Bydgoszczy, dzięki nowemu szlakowi wodnemu Miasto nad Brdą w XIX wieku stało się ważnym ośrodkiem gospodarczym.

Wiosną 1773 r. budowniczowie Dornstein, Gilly i Igler rozpoczęli prace nad korytem kanału o długości 26,77 km. Prace zostały zakończone w sierpniu, kiedy rozpoczął się kolejny etap. Następnie większość pracowników skierowano do tartaków i do pracy przy redukcji zakoli Noteci.

Prace te trwały do listopada, kiedy robotnicy zaczęli kopać kanał zasilający, który dostarczał wodę w najwyższym punkcie kanału. Jednocześnie robotnicy umacniali brzegi faszyną i budowali śluzy - 9 drewnianych śluz na kanale i jedną na Brdzie.

Najważniejsze prace trwały do wiosny 1774 roku, a już 9 czerwca odbyło się, jak się później okazało, nieudane spławienie pierwszego transportu – dwóch barek z wapnem. Prace prowadzone w olbrzymim pośpiechu rzutowały na jakość wykonanych prac.

Kanał Bydgoski trzeba było ponownie osuszyć, ponieważ podniosły się z dna torf i ziemia oraz uszkodzeniu uległa śluza wybudowana przez radcę budowlanego Holschego w Prądach. Osuszenie i umocnienia koryta trwały do połowy września 1774 roku.

Nowa śluza był konstrukcją nowatorską, ciekawym przykładem XIX-wiecznej myśli technicznej

W celu zachowania dotychczasowej szerokości rzeki rozkopano teren na jej prawym brzegu, ścinając znaczną część cypla na obszarze ówczesnej fabryki Buchholza (obecnie Wyższa Szkoła Gospodarki).

Śluza ta była konstrukcją nowatorską, interesującym przykładem rozwoju XIX-wiecznej myśli technicznej. Osobliwy był nie tylko sam kształt komory śluzy w kształcie trapezu, ale także rozwiązanie konstrukcyjne w postaci usytuowania wrót górnych i dolnych w jednej głowie (umiejscowionej w ścianie południowej obiektu). 

Wadą przyjętej konstrukcji była jednak konieczność wcześniejszego obracania barek, by wpłynęły tyłem do śluzy. 

W drugiej połowie XIX wieku żegluga śródlądowa w Niemczech powoli ustępowała miejsca transportowi kolejowemu. W społeczeństwie pojawiało się coraz więcej przeciwników żeglugi na drogach wodnych, a silniejsze stawało się lobby związane z transportem kolejowym.

Mimo wszystko silne sfery kupieckie i przemysłowe przenosiły dyskusje o drogach wodnych nie tylko do parlamentu, ale i do prasy. Do tego należy dodać coraz większe obawy mieszkańców Bydgoszczy przed przymiarkami Rosji do wybudowania drogi wodnej Wisła-Warta.

W tej sytuacji doszło do uchwały sejmu niemieckiego w 1905 roku w sprawie przebudowy drogi wodnej Odra-Wisła. Wykonanie ustawy planowano na 10 lat.

Zamierzano przystosować drogi te do standardów narzucanych przez towarzystwa kupieckie, czyli do transportu barkami o tonażu powyżej 400 ton (dwóch finówek bądź jednej barki typu wrocławskiego).

W połowie XIX wieku planty nad Kanałem stały się wizytówką miasta, a zarazem terenem wypoczynkowo- rozrywkowym. W tym czasie zaczęły powstawać w parku pierwsze restauracje i sale taneczne, organizowano wszelkiego rodzaju atrakcje, takie jak potańcówki – 

szczególne miejsce zajmowały zabawy na deskach, plenery malarskie i fotograficzne, wystawy, teatry letnie, czy też w czasie zim – lodowiska. Również w XX-leciu międzywojennym park nie tracił na znaczeniu jako miejsce rozrywki, będąc jedną z głównych atrakcji miasta.

Na śluzy podążali wszyscy mieszkańcy, ale również turyści, zaznać błogiego spokoju, wypoczynku, czy też poszukując doskonałej zabawy.

Czekały tu na nich liczne restauracje i kawiarnie, ale również atrakcje. Od II śluzy i restauracji Juliana Mikulskiego przy ul. Świętej Trójcy, wspaniały Ogród Patzera przy III śluzie. 

Przy dzisiejszej ulicy Jackowskiego znajdowały się dwie restauracje: Kazimierza Wieszczyńskiego i Teodora Sikorskiego. Największą jednak popularnością cieszyły się restauracje, znajdujące się dalej na zachód starego Kanału Bydgoskiego, w okolicach IV i V śluzy, gdzie znajdowały się Ogród Kleinerta czy też restauracja Krugera.

Przy V śluzie znajdowały się jedne z najwspanialszych restauracji, jedna należała do Karla Rasmusa, a druga, zwana „Blumenschleuse” - Kwiatowa Śluza do Hansa Ratteya.

Najstarsza restauracja posiadała również salę taneczną, gdzie odbywały się wspaniałe bankiety. Dalej, na końcu parku, można było spędzić czas przy boisku Świtały i w restauracjach Ottona Buchholza i Tadeusza Uliszewskiego. Dni wolne od pracy mieszkańcom umilały orkiestry wojskowe.

Organizowano tu również plenery malarskie, przejażdżki łódkami, pokazy tresury psów. W czasie zim częstym widokiem na Kanale byli łyżwiarze, którzy wielokrotnie zapełniali teren między III a IV śluzą, w okolicach dzisiejszego ronda Grunwaldzkiego.