Kronika topograficzno-historyczna Wrocławia
Wrocław dawniej i dziś. Zestawienie wybranych widoków historycznych ze współczesnymi.
Dzięki: Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Żaklina Szynkiewicz, Dział Przechowywania i Udostępniania ZNiO
Topograficzno-historyczna kronika Wrocławia napisana przez Karla Adolfa Menzla (1784-1855) to pionierska praca z zakresu śląskiej historiografii, poświęcona historii Wrocławia od czasów średniowiecznych do początków XIX wieku.
"Topographische Chronik von Breslau: mit vier Kupfern und einer Vignette. Erstes Quartal" Strona tytułowaZakład Narodowy im. Ossolińskich
Ukazywała się w latach 1805-1807
w 118 wydawanych raz w tygodniu zeszytach. Została podzielona na 9 części opatrzonych odrębnymi spisami treści. Na ostatnich stronach kroniki autor zamieścił bardzo długą listę prenumeratorów, dzięki którym zebrano środki na jej wydanie.
Dzieło ozdobione jest kilkudziesięcioma miedziorytami
ukazującymi zabytki i bogate w szczegóły widoki miasta z czasów autorowi współczesnych, wydarzenia historyczne, a także wizerunki postaci. Autorem ilustracji jest Friedrich Gottlob Endler (1763-1822) - wrocławski miedziorytni i architekt.
"Topographische Chronik von Breslau: mit vier Kupfern und einer Vignette. Erstes Quartal" Brama MikołajskaZakład Narodowy im. Ossolińskich
Miedzioryt przedstawia Bramę Mikołajską
przed wprowadzonymi później zmianami konstrukcyjnymi i częściowym wyburzeniem. W okresie wojen napoleońskich (1806r.) podczas oblężenia miasta uległa znacznym uszkodzeniom.
Kiedy na polecenie Francuzów przystąpiono do likwidacji fortyfikacji miejskich, Brama Mikołajska miała być rozebrana jako jedna z pierwszych, ale po prostestach mieszczan prace rozbiórkowe wstrzymano.
Obecny pl. Jana Pawła II (2022-09-07), autor: Andrzej NiedźwiedzkiZakład Narodowy im. Ossolińskich
Rosnące potrzeby komunikacyjne miasta,
które dzięki likwidacji murów zaczęło bardzo szybko się rozrastać, sprawiły, że likwidacja Bramy Mikołajskiej stała się jednak koniecznością. Zburzono ją ostatecznie między 1817 a 1820.
XV-wieczne elementy pochodzące z elewacji bramy wmurowano w kościele Opieki św. Józefa na wrocławskim Ołbinie. W miejscu Bramy Mikołajskiej obecnie znajduje się przejście podziemne pod placem Jana Pawła II.
Miedzioryt przedstawia pomnik-nagrobek dowódcy obrony Wrocławia z czasów wojny siedmioletniej (1784-1791) i komendanta miasta - Friedricha Bogislava von Tauentziena. Ufundowano go w 1795 r. z inicjatywy syna generała, zaś autorem projektu był Carl Gotthard Langhans. Na cokole umieszczono sarkofag z trumną, w której spoczywały szczątki generała. Nagrobek wieńczyła postać Bellony - rzymskiej bogini wojny.
Likwidacja pomnika nastąpiła w 1945 r. W marcu 1946 r. umieszczono na jego miejscu kamień pamiątkowy ku czci Bojowników o Wyzwolenie Narodowe i Społeczne. Współcześnie ten niewielki placyk nosi nazwę Skweru Solidarności Walczącej.
"Topographische Chronik von Breslau: mit vier Kupfern und einer Vignette. Erstes Quartal" Brama Piaskowa w 1730 r.Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Miedzioryt przedstawia widok na Bramę Piaskową, nazywaną również Bramą Najświętszej Marii Panny. Budowla pochodziła z przełomu XIII i XIV w. i została gruntownie przebudowana w XVI w., prawdopodobnie do stanu widocznego na ilustracji.
Znajdowała się na głównym trakcie prowadzącym przez Most Piaskowy na północ. Przylegała do niej komora celna, wartownia i Arsenał Piaskowy. Większość budynków zburzono w czasie wojen napoleońskich, wartownię rozebrano na początku XIX w.
Skrzyżowanie ul. Piaskowej z Grodzką i św. Ducha (2022-09-08), autor: Andrzej NiedźwiedzkiZakład Narodowy im. Ossolińskich
Brama znajdowała się w miejscu obecnego skrzyżowania ulic Piaskowej z Grodzką i św. Ducha.
"Topographische Chronik von Breslau: mit vier Kupfern und einer Vignette. Erstes Quartal" Klasztor i kościół św. Doroty z widoczną częścią Bramy ŚwidnickiejZakład Narodowy im. Ossolińskich
Klasztor i kościół św. Doroty w 1730 r., po barokowej przebudowie i dołączeniu budynku mieszkalnego.
Stojące pod murem drewniane wiadra służyły ochronie przeciwpożarowej. Po lewej stronie nieistniejąca dziś Brama Świdnicka, obok niej dom "Trzech Króli", rozebrany ok. 1890 r. w czasie przebudowy ulicy Świdnickiej.
Część ul. Świdnickiej z hotelem Monopol i kościołem św. Doroty (2022-09-13), autor: Andrzej NiedźwiedzkiZakład Narodowy im. Ossolińskich
Obecnie w miejscu zabudowań klasztornych i domu "Trzech Króli" znajduje się hotel "Monopol", a zarys bramy widoczny jest w jezdni.
"Topographische Chronik von Breslau: mit vier Kupfern und einer Vignette. Erstes Quartal" Archikatedra św. Jana Chrzciciela. Plac KatedralnyZakład Narodowy im. Ossolińskich
Archikatedra pw. św. Jana Chrzciciela została wybudowana w stylu gotyckim w miejscu, gdzie wcześniej stały mniejsze świątynie.
Według historyków, obecna budowla jest czwartą i powstała na przełomie XIII i XIV w. Katedra na przestrzeni wieków była wielokrotnie przebudowywana i rozbudowywana.
"Topographische Chronik von Breslau: mit vier Kupfern und einer Vignette. Erstes Quartal" Archikatedra św. Jana Chrzciciela. Plac KatedralnyZakład Narodowy im. Ossolińskich
Podczas oblężenia Festung Breslau, wiosną 1945 r.,
kościół został zniszczony w 70 procentach. Odbudowa trwała do 1951 r., ale nowe hełmy na wieżach pojawiły się dopiero w latach 90. XX w.
Przed katedrą znajduje się statua Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z Dzieciątkiem, uznawana za najstarszy zachowany pomnik we Wrocławiu. Rzeźba powstała w 1649 r. i pomimo ogromnych zniszczeń wojennych, jakich doznała katedra, pomnik przetrwał do dziś.
"Topographische Chronik von Breslau: mit vier Kupfern und einer Vignette. Erstes Quartal" Widok na Plac Solny w 1730 r.Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Miedzioryt przedstawia na plac Solny wraz z kramami. Przez wieki służył mieszkańcom Wrocławia jako targowisko, na którym sprzedawano skóry i miód, ale przede wszystkim handlowano solą, sprowadzaną z Wieliczki i Bochni, dlatego został nazwany Solnym (Salzring albo Salzplatz).
26 sierpnia 1827 r. plac został przemianowany na Blücherplatz. Wtedy odsłonięto tu pomnik bohatera bitwy nad Kaczawą Gebharda von Blüchera. Po II wojnie światowej powrócono do nazwy historycznej. Widok współczesny przedstawia pl. Solny z perspektywy przejścia od strony Rynku.
"Topographische Chronik von Breslau: mit vier Kupfern und einer Vignette. Erstes Quartal" Widok na rynek w kierunku ulicy OławskiejZakład Narodowy im. Ossolińskich
Widok na południową pierzeję Rynku w kierunku dzisiejszej ul. Oławskiej. Na pierwszym planie liczne kramy rozstawione wzdłuż Targu Rybnego. W lewym dolnym narożniku można zobaczyć akwarium, na prawo od niego tzw. "klatkę błazna".
Klatkę ustawiono w 1575 r. w miejscu, w którym dziś stoi pomnik Aleksandra Fredry. Zamykano w niej - ku uciesze mieszkańców - pijaków i awanturników zakłócających porządek, a przede wszystkim ciszę nocną.
Od tej pory klatka nosiła nazwę "klatki wariatów".
Rynek wrocławski z Ratuszem (2022-09-10), autor: Andrzej NiedźwiedzkiZakład Narodowy im. Ossolińskich
Obecna zabudowa południowej pierzei Rynku stanowi w dużej mierze rekonstrukcję z okresu powojennego (z lat 1952-1960).
Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku pokazany w chwili, gdy piorun uderza w barokowy hełm wieży. W wyniku tego zdarzenia (28 lub 30 stycznia 1730 r.) wybuchł pożar, a zniszczeniu uległy m.in.: hełm, dach i część sklepienia kościoła. Hełm wieży nie został odtworzony.
Obecną budowlę wzniesiono w latach 1334-1425. Została częściowo zniszczona w 1945 r. i odbudowana w latach 1947-1965.
Herb Wrocławia
Herb został nadany miastu w 1530 r. przez Ferdynanda I Habsburga. Obowiązywał do 1938 r., kiedy to zmienili go naziści. Po wojnie używano herbu zaprojektowanego przez Karola Maleczyńskiego. W czerwcu 1990 r. Rada Miejska przywróciła pierwotny herb cesarski z lat 1530–1938.
Jeden z najstarszych zachowanych do dziś herbów (z 1536 r.) można znaleźć na zachodniej ścianie wieży ratuszowej, pod zegarem.
Interesuje Cię temat Historia?
Otrzymuj aktualności w spersonalizowanym newsletterze Culture Weekly
Wszystko gotowe
W tym tygodniu otrzymasz swój pierwszy newsletter Culture Weekly.