Studio portrait of a Chinese locksmith

Het originele bijschrift onder deze foto luidt: "Chineesche Slotenmaker met Javaansche koelie." De foto is gemaakt in fotostudio H. Salzwedel, in de laatste decennia van de negentiende eeuw. Volgens Steven Wachlin behoort de foto vrijwel zeker tot het vroegere werk van Herman Salzwedel zelf, de oorspronkelijke oprichter van de sinds 1879 bestaande studio. (1) Fotograaf Salzwedel was in 1877 uit Singapore in Batavia (Jakarta) gearriveerd, had in die stad een fotostudio geopend, werkte vanaf maart 1878 een jaar lang samen met Isidore van Kinsbergen in het atelier Kinsbergen & Salzwedel, waarna hij in 1879 van Batavia naar Surabaya verhuisde waar hij zijn bekende fotostudio was begonnen. Het primitieve, vaak ook exotische en idyllische beeld van de lokale bevolking werd in die tijd bewust gecreëerd in de studio, waar de fotograaf met behulp van een ’vrij naar de natuur’ geschilderd achtergronddoek figuranten liet poseren. Soms gebruikte hij juist een egaal wit achtergronddoek en koos attributen die verwezen naar een staat van primitiviteit. Al sinds de jaren vijftig van de negentiende eeuw, bestond deze veel voorkomende en geliefde categorie: ‘volkstypen’.

Volkenkunde werd in de negentiende eeuw vooral in de studeerkamer beoefend, veilig thuis in Europa. Op verzoek van antropologen werden objecten gefotografeerd die zich in musea of particuliere verzamelingen elders bevonden. De inheemse bevolking werd in de studio geportretteerd, soms met dezelfde objecten die op foto’s van verzamelingen te zien zijn. (2) Dergelijke foto’s werden ook los ter verkoop aangeboden. Het ging hierbij zowel om etnografische beelden als om foto’s van mensen die een bepaald ambacht uitoefenden. Midden en eind negentiende eeuw zijn het geënsceneerde studioportretten waarin de fotograaf zich artistiek uitleeft in de diversiteit van de lokale bevolking, en in een zo karakteristiek mogelijke weergave van het ambacht en zijn beoefenaar. De afgebeelde personen zijn zonder uitzondering anoniem en worden alleen aangeduid met hun etnische afkomst of hun beroep. Dergelijke foto’s, zoals van ‘de Dayak’ of ‘de slotenmaker’, bleven door hun tijdloosheid en folklorisme lang circuleren. Ze waren te koop bij commerciële fotografen en verschenen later in grote oplagen als ingekleurde prentbriefkaart. Ook van deze foto zijn prentbriefkaarten bekend: die werden onder meer uitgegeven door J.M.Chs. Nijland (Surabaya) en La Rivière & Voorhoeve (Zwolle).

Vanaf het moment dat veel Europeanen zelf over een camera gingen beschikken, maakte het algemene studioportret van een willekeurige verkoper of ambachtsman met zijn attributen plaats voor een portret van ‘Onze Verkoper’, die zijn koopwaar aanbiedt aan de vrouw des huizes. Aan het fotografische genre van etnografische volkstypen was al eerder een einde gekomen toen antropologen met een fotocamera op expeditie gingen en op locatie de bevolking gingen fotograferen. Deze portretten, gemaakt volgens een eigen methodologie, hadden een puur wetenschappelijk en geen commercieel doel.

Rob Jongmans

(1) In 1899 kreeg de firma H. Salzwedel in de persoon van de toenmalige eigenaar Versnel de opdracht om een afscheidsalbum samen te stellen voor de uit Pasuruan vertrekkende Resident André Salmon. Versnel maakte zelf een aantal foto's, maar putte ook uit de collectie die de fotostudio al die jaren had bewaard. Zo zijn volgens Steven Wachlin de foto's van 'types' (opgenomen voor een geschilderd achtergronddoek in een studio - deze foto is er één van) in het afscheidsalbum vrijwel zeker het vroegere werk van de oorspronkelijke oprichter van de studio, Herman Salzwedel zelf (Peterson 2009: 116). Deze was midden jaren tachtig uit Nederlands-Indië vertrokken en had de fotostudio, met inbegrip van de negatieven, verkocht.

(2) Roodenburg 2002, p. 40 en zie reeks 60005525-60005527 in TM-collectie

21,3 x 28,5cm (8 3/8 x 11 1/4in.)

Source: collectie.tropenmuseum.nl