Mukavelename

Taraf-ı Devlet-i Aliyye'den bil-vekâlet devletlu Sadık Paşa hazretlerinin istizana taliken binsekizyüzyetmişdört sene-i iseviyyesi şehr-i Mayısının onsekizinci günü Bank-ı Osmanî'nin Paris komitesi reisi Mösyö Şarl Male [Charles Mallet] ve idare meclisi azasından Kont Adriyen dö Jermini [Comte Adrien de Germiny] ile Paris'de akd ü tanzim etmiş oldukları mukavelenamenin ahkâmına binaen ve mukavelename-i mezkûrun mevadd-ı esasiyesi (esas maddeleri) gerek canib-i Saltanat-ı Seniyye'den ve gerek Bank-ı mezkûr hissedaranının fi 12 ve 31 Ağustos sene 1874 tarihlerinde akd olunan cemiyyet-i umumiyesi (genel kurulu) canibinden kabul ve tasdik olunmuş olmasına nazaran işbu binikiyüzdoksaniki sene-i hicriyyesi mah-ı Muharremin onbirinci yani, binikiyüzdoksan senesi Şubat-ı Ruminin beşinci günü bir tarafdan Saltanat-ı Seniyye nam ü hesab-ı âlisine hareket buyuran Sadrıazam ve asakir-i şahane Seraskeri fehametlu devletlu Hüseyin Avni Paşa hazretleriyle Maliye Nazırı devletlu Yusuf Paşa hazretleri ve diğer tarafdan Bank-ı Osmani nam ü hesabına hareket eyleyen Bank-ı mezkûr baş direktörü Mösyö Foster ve direktörü Mösyö Emil Devo [Émile Deveaux] beyninde zikr olunan Bank-ı Osmani imtiyaznamesinin ber vech-i ati tadiline karar verilmişdir. Üçüncü Madde: Hükümet-i Seniyye evvel bievvel mezkûr Banka'nın idare meclisi ve komiteleriyle bi'l-ittifak bir nazır intihab ve tayin buyuracak ve onun vasıtasiyle Banka üzerine icra-yı nezaret eyleyecekdir. Nazır-ı müşarün ileyhin (sözü geçen nazırın) Banka'nın suret-i idaresi hakkında ahz-ı muamelat etmeğe ve imtiyaz ferman-ı âlisiyle nizamname-i esasisiyle ve bugünkü tarihle müerreh (tarihli) olarak Saltanat-ı Seniyye ile Bank-ı Osmanî beyninde tanzim olunan nizamname-i mahsus ahkâmının temami-i icrasına dikkat ve itina etmeğe hakk ve salahiyeti olacakdır. Müşarün ileyh gerek cemiyyet-i umumiyelerde ve gerek Dersaadet idare meclisi ictimalarına bihakkin hazır bulunacak ve imtiyaz ferman-ı âlisiyle nizamname-i esasi ve anifü'l-beyan nizamname-i mahsus ahkâmını muhill ve münakız add eylediği (bozduğunu veya ters geldiğini düşündüğü) kararlara muhalefet eyleyecekdir. Bu halde muhalefet-i vakıanın hakka adem-i mukareneti (haklılıktan uzaklığı) kanunen ve nizamen verilmiş bir hüküm ile sübut-pezir olmadıkca (ispatlanmadıkça) karar-ı mezkûr mevki-i icraya konulamayacakdır. Nazır-ı müşarün ileyh tedavüle çıkarılacak bank kaimelerini muayene ve teftiş edecek ve bu hususa müteallik olan imtiyaz ferman-ı âlisiyle nizamname ahkâmına riayet olunmasına dikkat ve itina eyleyecekdir. Nazır-ı müşarün ileyh mezkûr banka kaimelerinin üzerine ya imzasını veyahud mührünü vaz' eyleyecek ve Banka'nın Hazine-i Celile ile cereyan eden muamelat ve münasebatınca icra-yı nizamına memur olacakdır. Müşarün ileyh Banka'nın umur-ı idaresine müdahale edemeyecekdir. Hazine-i Celile ile Bank-ı Osmanî beyninde cereyan eden muamelat-ı maliyenin teftiş ve nezaretine memur olmak üzere taraf-ı Saltanat-ı Seniyye'den mahsusan bir muhasebeci tayin buyurulacakdır. Dördüncü Madde: Bank'ın sermayesi on milyon İngiliz lirasına iblağ olunmuşdur (çıkarılmıştır). Binaen aleyh beheri yirmişer İngiliz lirası kıymetinde olmak üzere müceddeden (yeni olarak) iki yüz doksan yedi bin beşyüz aded hisse ihdas edilip hıses-i cedide-i mezkûrenin (sözu geçen yeni hisselerin) herbirinin bedeline mahsuben on aded isterlin lirası ifa olunacak ve bu suretle bedelinden yalnız on isterlin lirası tediye kılınmış işbu yeni hisseler hıses-i atike misillü (eski hisseler gibi) hamiline aid olacakdır. Beşinci Madde: Bank-ı Osmanî'nin müddet-i imtiyaziyesi ve müsaadatı yirmi sene daha temdid olunmuşdur. Altıncı Madde: Bank'ın merkez-i idaresi ve ikametgâhı kemakân (olageldiği gibi) Dersaadet'de olacakdır. Bank-ı Osmanî Memalik-i Mahrusa-i Şahane'de vaki bilcümle vilayat merkezlerinde şubeler tesisi için Hükümet-i Seniyye ile ittifak eyleyecek ve bu babda iktiza eden mahaller taraf-ı Hükümet-i Seniyyeden meccanen Banka'ya ita ve tahsis buyurulacakdır. Kezalik Bank-ı Osmanî evvel emirde Hükümet-i Seniyye ile bi'l-ittifak kendi ihtiyacatının veyahud Hazine-i Celile menafiinin icabatına (menfaatlerinin gereğine) göre Memalik-i Şahane'nin diğer şehirlerinde dahi acentahane ve mağazalarla muhabere merkezleri tesis edebilecek ve yine kendi ihtiyacatının ve Hazine-i Celile'nin menafiinin icabatına göre Paris'de ve Londra'da ve Viyana'da ve Avrupa'nın diğer mevaki-i mühimmesinde şube ve acentahane ve mağazalar ile muhabere merkezleri tesis edebilecekdir. Yedinci Madde: Bank-ı Osmanî'nin Dersaadet'ce olan umur ve mesalihinin idaresi hususu Avrupa'daki komiteleri tarafından mensub dört direktör ile Dersaadet'de mukim bankiyer ve tüccar ve sermayedarlardan müntehab üç aza; ki cem'an yedi azadan mürekkeb bir idare meclisine muhavvel olacak (değişecek) ve zikr olunan üç aza mezkûr komiteler tarafından Hükümet-i Seniyye ile bi'l-ittifak intihab ve tayin kılınacakdır. Merkum direktörlerden biri baş direktör unvanını haiz olarak idare meclisine riyaset edecekdir. Avrupa'daki komiteler dahi Bank'ın muamelatınca irae-i tarik etmek (yol belirtmek) ve teftiş ve nezaret eylemek hususlarında iktidar ve mezuniyet-i kâmileyi haiz olacaklardır. Dersaadet'de bulunan idare meclisinin hukuk ve vezaifi (hak ve vazifeleri) ol babda tanzim olunacak bir nizamname-i dahili ahkâmına tevfikan (uygun olarak) Avrupa komiteleri tarafından tahdid ve tayin olunacakdır. Bank'ın meclis-i idaresi direktör veya azalarından biri Bank tarafından bi'l-vekâle büdce komisyonunda bihakkin hazır bulunacakdır. On üçüncü madde: Bank-ı Osmanî ve bugünkü tarihle müerreh olan nizamname-i mahsus ahkâmına tevfikan Devlet-i Aliyye'nin hazinedarı makamında olarak umumen mesarifatın tediye ve tesviyesine memur olacakdır. Her sene Mart-ı Rumi ibtidası «yani alafranga onüçü» tarihinde la akall (en az) bir mah evvel sene-i atiye (gelecek sene) muvazene-i umumiye defterinin (bütçe defteri) bir suret-i mufassalası (detaylı kopyası) Bank-ı Osmanî'ye tebliğ olunacakdır. Hükümet-i Seniyye gerek Dersaadet'de ve gerek vilayatda her ne nam ve suretle olur ise olsun ahz ü tahsil kılınan kâffe-i varidatı diğer hiç bir bankanın müdahalesi olamamak üzere salifü'l-beyan (yukarıda sözü geçen) nizamname-i mahsus ahkâmınca Bank-ı Osmanî sandığına ita ve teslim buyuracakdır Hükümet-i Seniyye Memalik-i Şahane mecmu-ı varidatının salifü'l-beyan nizamname-i mahsus mucibince Bank-ı Osmanî sandığına teslim olunması zımnında iktiza eden bilcümle tedabirin ittihazını (tedbirlerin alınmasını) taahhüd buyurur. Muvazene-i umumiye defterinde gösterilen varidat ile tahsisat-ı muhammenenin (tahmini tahsisatın) hududu dahilinde olarak gerek derun-ı Memalik-i Şahane'de ve gerek diyar-ı ecnebiyede her ne nam ve suretle olur ise olsun vuku bulacak mesarif-i umumiyenin ifasına diğer hiç bir bankanın müdahalesi olamamak üzere salifü'l-beyan nizamname mantukunca Bank-ı Osmanî memur olacakdır. Fakat müstakrizat-ı mütenevvie muhassasatından (çeşitli borçlanmaların karşılığından) dolayı gayrilerin (başkalarının) hukuk-ı müktesebesine (oluşmuş haklarına) bu yüzden kat'a halel (zarar) gelemeyip şu kadar ki onlara ifa olunacak mebaliğin yine Bank-ı Osmanî vasıtasiyle tediyesi meşrut ve mukarrer bulunmuşdur. Ve sureti Bank-ı Osmanî'ye verilecek olan büdce nizamname-i esasiyesinde muayyen ve musarrah olan ahval-i mübreme ve fevkaladeden (zorlayıcı ve olağan dışı durumlardan) gayri hiç bir hal ve zamanda büdcenin tahsisat-ı muhammene-i mündericesi (yazılmış olan tahmini tahsisatı) tecavüz olunmayacakdır. Bank-ı Osmanî düyun-ı umumiyenin (genel devlet borcun) tediye-i tekasitiyçün (taksitlerinin ödenmesi için) iktiza eden mebaliği tahsilat-ı vakıadan bi'l-ifraz (var olan gelirlerden ayırarak) tekasit-i mezkûrenin temin-i icrasına dikkat ve itina eyleyecekdir. Ondördüncü madde: varidat-ı müteahhireye (gelecek gelirlere) tekabül etmek üzere Hükümet-i Seniyye tarafından ihdas ve ihrac buyurulabilecek hazine tahvilatıyla muamelat-ı hazineye müteallik evrak-ı sairenin Hükümet-i Seniyye hesabına olarak gerek derun-ı Memalik-i Şahane'de ve gerek memalik-i ecnebiyede bey ü füruhtuna (alım satımına) diğer hiç bir bankanın müdahalesi olamamak üzere Bank-ı Osmanî memur olacakdır. Ber vech-i meşruh ihdas ve ihrac olunabilecek olan hazine tahvilatıyla muamelat-ı hazineye müteallik evrak-ı sairenin mikdarı büdce ile birlikde her sene neşr ü ilan olunacak olan Maliye nizamnamesinde tayin edilecekdir. Tahvilat ve evrak-ı saire-i mezkûrenin tedavüle ihracı hususu Maliye Nazırına aid olacakdır. Madde-i sabıkada (geçen maddede) beyan olunduğu vechile şayed büdcede gösterilen mesarifatın (masrafların) haricinde olarak bazı ihtiyacat-ı mübreme ve fevkalade zuhur eder veyahud hasılatın adem-i kifayetinden (yetersizliğinden) veya yanlış hesab olunmasından naşi bir açık görünecek olur ise o halde büdceye bazı tahsisat-ı fevkaladenin ilave ve idhaliyle def-i zaruret veyahud ikmal-i noksan edilecekdir. İşbu tahsisat-ı fevkaladenin büdceye idhaline Bank-ı Osmanî tarafından muhalefet edilemeyecek ise de tahsisat-ı mezkûre büdce komisyonu canibinden tasdik olunmak ve bir takım varidat-ı cedide ve mahsusa (yeni ve özel gelirler) karşılığıyla kapadılmak iktiza edecekdir. Bank-ı Osmanî tarafından ita olunacak avanslar onaltıncı maddede tayin kılınan mikdar-ı nihaiyi asla tecavüz etmemek için marrü'l-beyan (sözü geçen) tahsisat-ı fevkaladeye mukabil Bank-ı Osmanî marifetiyle Hükümet-i Seniyyenin hesabına olarak ol babda tanzim ve ilan olunacak bir nizamname-i mahsus mucibince başkaca bir takım hazine tahvilatı veyahud muamelat-ı hazineye müteallik evrak-ı saire ihrac veya bunun için kezalik bir nizamname-i mahsus mucibince bir istikraz-ı umumi akd olunacakdır. Bank-ı Osmanî Hükümet-i Seniyye hesabına olarak gerek doğrudan doğruya ve gerek muhbirleri marifetiyle nakden ve seneden ahz edeceği bilcümle mebaliğ (meblağlar) ve icra edeceği kâffe-i tediyat (butün ödemeler) veyahud nakl-i nukud (nakit taşınması) muamelatı üzerine yüzde yarım komisyon ahz eyleyecekdir. Mezkûr komisyonun mikdarı işbu mukavelenamenin tarih-i imzasından itibaren altı sene müddet inkızasında ittifak-ı tarafeyn (iki tarafın birliğiyle) ile tadil olunabilecekdir (değiştirilebilecektir). Bank-ı Osmanî'nin en evvel tesis etmiş olduğu veyahud tesis edeceği on şubenin her biri için tazminat olmak üzere kendisine maktuen (götürü usulü) senevi beş bin lira tahsis buyurulmuşdur. Ve işbu şubelerden sonra tesis olunabilecek şubelerin hiç biri için Bank-ı Osmanî'ye bir gûne tazminat ifa edilmeyecekdir. Şayed anifü'z-zikr (sözü geçen) yüzde yarım komisyon bir sene zarfında gerek makbuzat (alınan) ve gerek medfuat (verilen) olarak elli milyon lirayı mütecaviz bir meblağ üzerine istifa olunacak olur ise o halde ilk on şube için ber vech-i muharrer muhassas olan tazminat o sene için münkati olacak (kesilecek) ve artık Hükümet-i Seniyye bu babda hiç bir akçe ita buyurmayacakdır. Kezalik Bank-ı Osmanî'nin ve Devlet-i Aliyye hesabına olarak bey ü füruht edeceği (alıp satacağı) hazine tahvilatıyla muamelatına müteferri' (muamelelerinden kaynaklanan) evrak-ı sairenin mecmuu (toplamı) üzerine kendisine yüzde bir komisyon tayin ve tahsis buyurulmuşdur. Şurası meşrutdur (şart koşulmuştur) ki balada muharrer (yukarıda yazılan) yüzde yarım komisyon zikr olunan hazine tahvilatıyla muamelat-ı hazineye müteallik evrak-ı saireden hasıl olan mebaliğe aid ve şamil olmayacakdır. On beşinci madde : istikrazat-ı umumiyenin (genel borçlanmalar) akdi için Hükümet-i Seniyyenin diğer şirket ve bankalara müracaat etmek hakk-ı âlisine kat'a halel gelmemek üzere Bank-ı Osmanî Hükümet-i Seniyyenin dahilen ve haricen cari olan bilcümle muamelat-ı maliyesinin icrasına memur olacakdır. Şu kadar ki; gerek iskonto tarikiyle ve gerek maktu suretiyle bey ü füruhtu veyahud tedavüle ihracı lazım gelen hazine tahvilatıyla muamelat-ı hazineye müteallik evrak-ı saire hakkında diğer şirket ve bankalar tarafından arz olunacak şeraite müsavi şartlar der meyan ve teklif etmek üzere Bank-ı Osmanî'nin hakk-ı rüchanı (öncelik hakkı) olacakdır. Şurası mukarrerdir (karar verilmiştir) ki; tahvilat ve evrak-ı mezkûrenin hükümet-i seniyye hesabına olarak bey ü füruhtu muamelatı on dördüncü maddede beyan olunduğu vechile münhasıran (sadece) Bank-ı Osmanî vasıtasıyla icra edilecekdir. Bank kaimelerinin gerek Payıtaht-ı Salatanat-ı Seniyye'de (İmparatorluk başkentinde) ve gerek vilayatda teshil-i tedavülü (tedavülünün kolaylaştırılması) zımnında Hükümet-i Seniyye beşlik ve misli meskûkât-ı mağşuşeyi (bozuk ayarlı sikkeleri) üç seneye kadar kâmilen def ve imha ile meskûkât-ı mütedavileyi (tedavüldeki sikkeleri) nesek-i vahide (tek ölçüye) irca eylemeği (geri getirmeyi) taahhüd buyurur. On altıncı madde: Hazine-i Celile tahsisatına mahsuben Bank-ı Osmanî, Fransa ve İngiltere bankaları iskonto fiatının hadd-i vasatı fevkinde (ortalama oranı üstünde) yüzde sekiz hesabıyla faiz yürüdülmek üzere Hükümet-i Seniyyeye hesab-ı cari suretiyle ikimilyonyediyüzbin İngiliz lirasına kadar akçe ikraz edecekdir. İşbu ikrazatın resülmal (anapara) ve faizinin temin-i tediyesi (ödenmesinin sağlanması) için Hükümet-i Seniyye Bank-ı Osmanî'ye yedimilyon lira isterlin mikdar-ı itibarilik (itibari kıymetli) yüzde beş faizli esham-ı umumiye (genel borç tahvili) ita buyuracakdır. Şerait-i mesrude (yazılan şartların) hilafına hareket olunduğu «ve likidasyon» yani kat'-ı muamelat (iflas) edildiği takdirde Bank-ı Osmanî matlubat-ı vakıasını (olan alacaklarını) kapatmak için bir mah evvel Hükümet-i Seniyyeye kat'iyyen ihbar-ı keyfiyyet eyledikden sonra (durumu haber verdikten sonra) nezdinde merhun (rehin) bulunan konsolideleri füruht edebilecekdir (satabilecektir). Meğer ki şu müddet zarfında Hükümet-i Seniyye Banka'ya karşı olan taahhüdatını nakden ifa ve tesviye etmeği tercih buyurmuş ola. Bank-ı Osmanî tarafından vuku bulacak ikrazat ile faizleri hakkında işbu maddede tayin olunan mikdarlar bu mukavelenamenin imzası tarihinden itibaren altı sene müddet hitamında betekrar ruyet ve tadil olunabilecekdir. Bank-ı Osmanî nizamname-i esasisini tadilat-ı meşruhaya tevfik ve tatbik etmek üzere lazım gelen bilcümle tashihatı icraya şimdiden mezundur. Fi 4 Şubat sene 1863 tarihli imtiyaznamenin ahkâm-ı mündericesinden (yazılı hükümlerinden) işbu sened-i munzam ile sarahaten (açık olarak) fesh veya tadil olunmayanları kemakân (olageldiği gibi) tamamiyle meri-ü'l-icra (geçerli) olacakdır. İşbu mukavelename iki nüsha-i asliye olarak Dersaadet'de balada gösterilen yevm ve mah ve senede tanzim olunmuşdur. Husséin Avni (imza) Esseyyid Yusuf Ziya (mühür) H. Foster (imza) Em. Deveaux (imza)