ฉลองพระองค์ครุย

เสื้อคลุมปักทองอันประณีตซึ่งเรียกว่า “ฉลองพระองค์ครุย” เป็นฉลองพระองค์สำหรับพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายหน้าตามขัตติยราชประเพณี โดยมีต้นกำเนิดในสมัยกรุงศรีอยุธยา ในสมัยนั้น นอกจากเจ้านายในราชสำนักจะทรงฉลองพระองค์ครุยแล้ว ฉลองพระองค์ครุยยังเป็นของขวัญที่มอบให้แก่ผู้ที่มีตำแหน่งสำคัญในต่างประเทศ เพื่อเจริญความสัมพันธ์ทางการทูตอีกด้วย พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรรณไวทยากร กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ (พ.ศ. ๒๔๓๔-๒๕๑๙) พระราชนัดดาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และประธานสมัชชาสหประชาชาติ (พ.ศ. ๒๔๙๙-๒๕๐๐) ในกาลต่อมา ประทานเครื่องราชอิสริยยศนี้แก่สถาบันสมิธโซเนียน ขณะที่ทรงดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตไทยประจำสหรัฐอเมริกา (พ.ศ. ๒๔๙๐-๒๔๙๕) พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรวรรณากร กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงฉลองพระองค์ครุยชุดนี้ ขณะที่ทรงเข้าร่วมพิธีของสยาม ในภายหลัง พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรรณไวทยากร กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ พระโอรสในพระองค์ ก็ทรงฉลองพระองค์ครุยชุดนี้ด้วยเช่นกัน

ฉลองพระองค์ครุยนี้โดยลักษณะแล้วมีความเปราะบาง เนื่องจากเป็นงานปักด้ายทองอันละเอียดอ่อนซึ่งมีแนวโน้มที่จะชำรุดหรือทำปฏิกิริยาออกซิเดชันได้โดยง่าย ในการเตรียมฉลองพระองค์ครุยนี้เพื่อการขนส่งและการจัดแสดง ได้มีการเย็บฉลองพระองค์ครุยด้วยมือเพื่อให้ด้าย ตะเข็บ และลวดลวยที่ปักบนฉลองพระองค์ครุยที่รุ่ยออกมามีความคงทนขึ้น นอกจากนี้ ยังมีการใส่แผ่นป้องกันไม่ให้ด้ายเสียดสีกันเอง เนื่องจากน้ำหนักและความเปราะบางของฉลองพระองค์ครุยชุดนี้ จึงต้องจัดแสดงโดยการวางบนพื้นที่แทบจะเรียบสนิท เพื่อป้องกันไม่ให้ตะเข็บชำรุด