Mukavelename

Bir tarafdan Baş Vekil fehametlü, devletlü Said Paşa hazretleriyle Maliye Nazırı atufetlü Edib Efendi hazretleri vasıtalarıyla 7 Zilhicce sene 1296 10 Teşrin-i Sani-i Rumi sene 1879 (22 Kasım 1879) tarihli İrade-i Seniye mucibince hareket eden Hükümet-i Seniye ve diğer tarafdan Bank-ı Osmanî ile cemiyeti tarafından Mösyö Foster ve Emil Devo (Émile Deveaux) ve Fon Has (Von Haas) ve bunlarla beraber Mösyö Corc Zarifi (Georges Zarifi) ve Salomon Fernandez ve Bernar Tübini (Bernard Tubini) ve Östaş Öyenidi (Eustache Eugenidi) ve Teodor Mavrokordato (Théodore Mavrogordato) ve Vlasto ve Barker ve İstefaniviç (Stefanovich) ve Leonidas Zarifi ve Corc Koronyo (Georges Coronio) ve Ülis Negreponti (Ulysse Negreponti) ve Pol İstefaniviç İskilici (Paul Stefanovich Schilizzi) mukavelat-ı atiyeyi akd etmişdir. Birinci Madde Hükümet-i Seniye binsekizyüzseksen senesi Kânun-ı Sani-i Rumisinin birinci gününden binsekizyüzdoksan senesi Kânun-ı Sani-i Rumisinin birinci gününe kadar on sene müddet, merbut (ilişikteki) defterde gösterilen vilayat-ı şahanenin (İmparatorluğun vilayetlerinin) damga yani varaka-i sahihanın ve müskiratdan (alkollü içkilerden) alınan gümrük resminden (vergisinden) maada müskiratın resm-i miri ve ruhsatiyesinin ve mevakii defter müfredatında muharrer (yerleri defter detayında yazılı) İstanbul ve mülhakatı (bağlı ilçeler) balık saydiyesiyle (balık avlanma vergisi) kezalik mevakii defter-i mezkûrda mestur (yazılı) İstanbul mülhakatıyla Edirne ve Bursa ve Samsun haririnden (ipeğinden) alınan gümrük resminden maada sırf harir öşrünün emr-i tahsilini Mösyö Foster ve Emil Devo ve Fon Has ve Corc Zarifi ve Salomon Fernandez ve Bernar Tübini ve Östaş Öyenidi ve Teodor Mavrokordato ve Vlasto ve Barker ve İstefaniviç ve Leonidas Zarifi ve Corc Koronyo ve Ülis Negreponti ve Pol İstefaniviç İskilici nam zatlara iltizam suretiyle verir ve muma ileyhim (adı geçenler) dahi kabul eder. İkinci Madde İltizamın bedel-i senevisi müddet-i iltizamiye zarfında binsekizyüzyetmişdokuz senesi Mart-ı Rumisinin birinden binsekizyüzseksen senesi Mart-ı Rumisine kadar güzaran eden (geçen) bir senede şu dört resmin verdiği beşlik ve metalik varidat-ı safiyesine yüzde on zammıyla olan meblağa müsavi olacakdır.İşbu varidat-ı safiye şu dört resmin tahsili için beşlik ve metalik olarak vuku bulan mesarif-i umumiye (genel masraflar) tenzil olundukdan (düşüldükten) sonra ne kalır ise o mikdar üzerine gelecek Ağustos-ı Ruminin birinci günü kat ü tayin olunacakdır. Bedel-i iltizam diğer taraf müteakidleri (akdi imzalayanlar) tarafından senede on iki tekasit-i mütesaviye (eşit taksit) ile beşlik ve metalik olarak verilecek ve her taksit ayın nihayetinde tediye olunacak (ödenecek) ve bedel-i iltizamdan fazla kalacak varidat-ı safiye hükümet ile müteakidler beyninde (arasında) ale't-tesavi (eşit olarak) taksim olunacakdır. Üçüncü Madde İltizama verilen rüsum-ı erbaa (dört vergi) diğer taraf müteakidleri tarafından elyevm (bugün) bunlara aid olarak cari olan nizamat ve tarifesine göre tahsil olunacak ve işbu nizamat ve tarifeler bi'l-ittifak karar verilmedikce tadil olunamayacakdır (değiştirilemeyecektir). Sarf olunacak evrak-ı sahiha ve pulun mesarifi diğer taraf müteakidleri tarafından verilmek üzere onların taht-ı nezaretinde olarak Hükümet-i Seniye tarafından tab ile ita kılınacakdır (basılarak verilecektir). Damga darbının tatili esnada buna aid olan alat ü edevat iki miftah (anahtar) tahtında (altında) hıfz edilecek (korunacak) ve anahtarın biri Hükümet-i Seniye ve diğeri mültezimler nezdinde bulunacakdır ve iltizamın hin-i hitamında (bitiminde) hesaben mevcud olması lazım gelen evrak Hükümet-i Seniyeye tamamen iade ve teslim olunacakdır. Hükümet-i Seniye diğer taraf müteakidlerine rüsumat-ı mezkûrenin (sözü geçen vergilerin) tahsili için kaidesi dairesinde müzaheret-i kâmilede bulunacak ve müteakidlerin gerek nizamat-ı mevcudesinin tamami-i icrasını temin ve gerek resimlerin usul-ı tahsilini ıslahda lüzum görünecek tadilatı nizamat-ı mezkûreye idhal için arz edecekleri teklifi piş-i nazar-ı itinaya alacakdır (dikkate alacaktır). Dördüncü Madde Devlet tarafından mültezimlerin idaresi üzerine edilecek nizamat Bab-ı Ali'nin tayin eyleyeceği kontrol memurları vasıtasıyla icra olunacakdır. Kontrol memurları defatiri (defterleri) teftiş edeceklerse de mültezimlerin idaresine müdahaleye hakları olmayacakdır. Diğer taraf müteakidleri gerek rüsum-ı erbaayı idare için beyinlerinde bir şirket teşkiline ve gerek iltizamı ahara (başkasına) terk ü ihaleye salahiyetleri olacakdır. Fakat her iki halde dahi doğrudan doğruya Hükümet-i Seniyeye karşı kendileri mesul kalacaklardır. Beşinci Madde Hükümet-i Seniye binsekizyüzseksen senesi Kânun-ı Sani-i Rumisinin birinci gününden itibaren on sene müddet merbut defterde gösterilen vilayat-ı şahanede husule gelen veyahud sarf olunan tuz ve tütün inhisarının (tekelinin) tütünden alınan öşür hariç olduğu halde devletin nam ü hesabına idaresi emrini (işini) balada (yukarıda) birinci bendde muharrerü'l-esami (isimleri yazılı) zatlara tevdi eder. Devlet bu idare üzerine kendisinin nasb edeceği (görevlendireceği) ve müdirlerin nezdinde ve sair iktiza eden mevakide (mevkilerde) resmen tayin eyleyeceği müfettişler vasıtasıyla kontrol icra eyleyecekdir. Bu müfettişlerin mezkûr inhisarların defterlerini muayene ve teftişe ve sandıkları mevcudunu tahkike hakları olursa da idareye müdahale edemeyeceklerdir. Altıncı Madde Tütün ve tuz inhisarlarından birinin usul-ı cariyesince tadilat icrasına Hükümet-i Seniyece veyahud diğer taraf müteakidlerince lüzum görüldüğü halde beyinlerinde bi'l-ittifak kararlaşdırılacakdır. Yedinci Madde İltizam olunan rüsumat ile idare edilen inhisarların nezaret ve zabıta hizmetlerini hükümet nasb edeceği memurlar görecekdir. Diğer taraf müteakidleri inde'l-icab (gerekirse) bu memurların adem-i ehliyet ve kifayeti (ehliyetsizlik ve yetersizlikleri) hakkındaki mülahazalarını (düşüncelerini) hükümete beyan etmeğe hakları olacak ve hükümet dahi bu mülahazalarını cidden piş-i nazar-ı itinaya alacakdır. İşbu mukavelenamede münderic (bahsedilen) altı nevi rüsumatın bi'l-hassa istifasıyla meşgul ve olan ve dahil ve sahilde bulunan idarelerin bi'l-umum maaşat ve sair kâffe-i mesarifatının herbiri için ne sarf olunmuş ise ona göre kendi varidatından tesviye olunacağı gibi rüsumat-ı mezkûre ile gümrük varidatı müştereken muhafaza eden sevahil (sahiller) ve hudud gümrüklerinin kolcu ve zabıta memurları maaşat ve mesarifatının dahi yüzde kırk beşi gümrükler idaresi ve yüzde elli beşi rüsumat-ı sitte-i mezkûre (sözü geçen altı vergi) idaresi tarafından ifa olunacakdır. Diğer taraf müteakidleri gerek iltizam olunan rüsumatca ve gerek tuz ve tütün inhisarınca meydana çıkarabilecekleri hileleri bildirmek üzere hafiye (gizli ajan) istihdam etmek hakkını muhafaza ederler Şurası mukarrerdir ki zikr olunan hilekârlardan nizamen alınacak mükerrer resim ve ceza-yı nakdiyelerden merkum hafiyelere kaideten isabet eden hisse kendilerine verilecekdir. Vuku bulan hileler müteakidler tarafından bildirildiği gibi Hükümet-i Seniye sabit olacak hale göre kanunen lazım gelen cezayı bi'l-icra ashabını tedib etmekliği taahhüd eder. Sekizinci Madde Rüsum-ı erbaa iltizamından alınacak hasılat-ı seneviye ile tuz ve tütün hasılat-ı safiyesi ber vech-i ati (aşağıdaki gibi) katiyyen ve na-kabil-i tagyir (değiştirilemeyecek şekilde) olmak üzere sarf ve istimal olunacakdır. Evvelâ müteakidin düyun-ı atiyenin (gelecekteki borçların) faizleriyle resü'l-malini (anaparasını) tediye etmek üzere her üç ayda vuku bulan hasılatdan iki yüz yetmiş beş bin Osmanlı lirasını ahz ü kabz edecekdir.Düyun-u mezkûrenin müfredatı (detayı) 690.000Mösyö Zarifi'nin 1 Kânun-ı Sani sene 1295 tarihinde üzerine takriben ma faiz (faizle) alacağı1.800.00 Salomon Fernandez Alfred Barker ve şürekâlarının rüsumat üzerine olan kampiyaller (poliçeler) bedelinden 1 Kânun-ı Sani sene 1295 tarihinde ma faiz takriben alacağı 860.000 Bank-ı Osmanî'nin 1.080.000 liralık istikrazdan rüsumat üzerine olan mikdarıyla 1 Kânun-ı Sani sene 1295 tarihinde ma faiz takriben alacağı 1.750.000 Bank-ı Osmanî'nin nizamat-ı esasiyesi (kuruluş kanunu) mucibince hesab-ı cari fazlasıyla 1 Kânun-ı Sani sene 1295 tarihinde faizi ile takriben alacağı 3.625.000 Bank-ı mezburun tevhid olmuş olan (birleştirilmiş olan) büyük avanslarından 1 Kânun-ı Sani sene 1295 tarihinde ma faiz takriben alacağı 8.725.000 düyun-ı mezkûreye binsekizyüzseksen senesi Kânun-ı Sani-i Rumisinin birinci gününden itibaren senevi yüzde sekiz hesabıyla faizi işleyecekdir. Mezkûr ikiyüzyetmişbeşbin lira düyun-ı mezkûreye ashabı beyninde hasıl olan ittifak mucibince taksim olunacakdır. Saniyen mezkûr ikiyüzyetmişbeşbin Osmanlı lirası ifraz olundukdan (ayrıldıktan) sonra fazlası düyun-ı umumiye-i dahiliye ve hariciye tahvilatı (genel iç ve dış borç tahvilleri) hamillerine aid olacak ve müteakidler işbu fazlayı bugünki tarihle şerefsadır olan İrade-i Seniye (buyrulmuş olan padişah iradesi) mucibince Kıbrıs ve Rumeli-i Şarkî varidatı dahil olmak hesabıyla düyun-ı umumiyenin muhassesat-ı seneviyesi olarak tayin buyurulan birmilyonüçyüzellibin Osmanlı liralık meblağ-ı seneviyi husule getirmek üzere hükümet-i seniyenin irae edeceği (göstereceği) mezkûr tahvilat hamilleri vekilleri yedine Bank-ı Osmanî marifetiyle ita eyleyeceklerdir. Şurası izah olunmuşdur ki; Kıbrıs ve Rumeli-i Şarkî varidatının tahvilat hamillerine itası varidat-ı mezburenin tahsiline mevkufdur (bağlıdır). Dokuzuncu Madde İltizam olunan rüsum-ı erbaanın el-haleti hazihi (şu andaki halde) cari olan nizamatı mucibince istihsal olunmakda (elde edilmekte) olan mikdarı Hükümet-i Seniyece tezyid olduğu (artırıldığı) takdirde tezyidi senesinden evvelki senenin hasılatına nisbetle fazlasından mesarif-i tahsiliye mukabili olarak yüzde onu bade't-tenzil (düşürüldükten sonra) maadası Hükümet-i Seniyeye ita kılınacaktır. Onuncu Madde Sekizinci maddede beyan olunan hesabat ve tahsisat her üç ay nihayetinde tesviye olunacak ve ikinci madde mucibince rüsumat-ı erbaa bedeline mahsuben mah-be-mah (aydan aya) tediye olunacak tekasite (taksitlere) karşılıklı yüzde sekiz faiz işledilecekdir. Diğer taraf müteakidlerinin tuz ve tütün inhisarı hasılatından üç aydan üç aya 275.000 lira-yı Osmanîyi ikmal edecek (tamamlayacak) kadar her onbeş günde bir ifraz edecekleri mebaliğe (meblağlaraI) kezalik (aynı şekilde) yüzde sekiz faiz işledilecekdir. İltizam olunan rüsum-ı erbaa bedelinden alınan meskûkât (sikkeler) her ay gayesinde (sonunda) ve inhisarlardan alınan meskûkât her onbeş günde bir kere Maliye Nezaretiyle bi'l-ittifak (anlaşarak) diğer taraf müteakidleri marifetiyle Osmanlı lirasına tebdil olunacakdır (değiştirilecektir). Sekizinci madde mucibince düyun-ı umumiye muhassesatına mahsuben Bank-ı Osmanî'ye teslim olunacak hasılat kusuru dahi Hazine menfaati gözedilerek Maliye Nezaretiyle bi'l-ittifak Bank-ı Osmanîce kampiyaller mübayaa edilecekdir. Bir senenin rub-ı ahiri (son çeyreği) nihayetinde o senenin varidat-ı safiyesi Kıbrıs ve Rumeli-i Şarkî varidatı dahil olmak hesabıyla ikimilyondörtyüzellibin Osmanlı lirasını tecavüz eder ise (geçerse) fazlası Hazine-i Celile'ye aid olacakdır. On birinci Madde Onuncu senenin inkızasında (bitiminde) yani binsekizyüzdoksan senesi Kânun-ı Sani-i Rumisinin birinde sekizinci maddede tadad olunan (sayılan) matlubat (alacaklar) resü'l-mal ve faiziyle beraber tamamen tesviye olunamamış bulunur ise bunlar kâmilen (tamamen) tesviye olununcaya kadar işbu mukavelenamenin ahkâmı (hükümleri) kâmilen ifa olunacak ve şu kadar ki; rüsum-ı erbaa-i mezkûrenin son senesinin hasılat-ı safiyesi bila zam (zamsız) bedel-i iltizam için esas ittihaz olunacakdır (kabul edilecektir). On ikinci Madde Bu mukavelenamenin bi'l-cümle ahkâmı ve hususan (özellikle) rüsumat-ı erbaanın iltizamına ve tuz ve tütün inhisarının idaresine hasılat-ı vakıanın (oluşan gelirlerin) sekizinci madde mucibince Hükümet-i Seniyenin deyni (borcu) olan mebaliğin tesviyesinde sarf ve istimaline müteallik olan ahkâmı madde-i atiyede (aşağıdaki maddede) muharrer ahvalden maada mümteniü'n-nez ve't-tagyirdir (terki ve değiştirilmesi yasaktır).Bunlar her ne halde ve her ne sebeble olur ise olsun tadil ve tatil olunamayacaklardır.Şu şart-ı kat'i iktizası ve işbu mukavelename hükmünce rüsumat emaneti varidatından taht-ı mukavele-i hazıraya (bu mukavelenin kapsamına) alınanlardan maadası binsekizyüzseksen senesi Kânun-ı Sani-i Rumisinin birinci gününden itibaren rehinden tamamen kurtarılarak Hükümet-i Seniyeye iade edilecekdir. 20 Teşrin-i Sani-i Rumi yani 2 Kânun-ı Evvel-i Efrenci sene 1878 (2 Aralık 1878) tarihli mukavelename mucibince 1.660.000 liralık avansa mahsuben rüsumat emanet-i celilesi namına verilmiş olan kampiyaller mecmuunu evvelce Hazine-i Celilece bi'l-muayene paketlere vaz (koymak) ve üzerleri tarafeynden temhir (iki tarafça mühürlemek) ile emanete 1/12 Kânun-ı Sani sene 1880 tarihinde Bank-ı Osmanî'ye tevdi etmeği mezkûr avans müteahhidleri taahhüd ederler. İşbu mukavelenamenin sekizinci maddesinde gösterilen birmilyonsekizyüzbin lira-yı Osmanîye mahsuben teslimat vuku buldukça taht-ı emanetde olan mezkûr kampiyallerden teslimat nisbetindeki kıymeti havi kampiyaller Bank-ı Osmanî marifetiyle tarafeyn muvacehesinde Hükümet-i Seniyeye iade edilecekdir ve tevhid olunmuş olan büyük avanslar mukabilinde banka terhin olunan (rehin bırakılan) kavaim-i nakdiye (kaimeler) bi'l-ibtal (iptal edilerek) ihrak olunmak (yakılmak) için kezalik tarih-i mezkûrda bakdan Hükümet-i Seniyeye redd ü teslim kılınacakdır. On üçüncü Madde Hükümet-i Seniye madde-i salifeyi (önceki maddeyi) kısmen işbu mukavelenameyi on seneden evvel ibtal etmek hakkını muhafaza eder ve bu da iki şart-ı asli ve kat'i ile meşrutdur. Birincisi sekizinci maddede tadad olunan matlubatın faiz ve resü'l-maliyle tamamen tesviye olunması, ikincisi Hükümet-i Seniye ile dahili ve harici düyun-ı umumiye tahvilatı hamilleri beyninde hem bugünki İrade-i Seniyeden ve hem de mukavele-i hazıradan münbais (kaynaklanan) karara bedel tahvilat hamilleri hakkında daha nafi (faydalı) bir yeni kararın vaz edilmesidir. Şu iki şart yerine getirilir ise mukavele-i hazıra mefsuh (fesh edilmiş) olacakdır. İşbu fesih maddesi herhangi bir sene arasında olur ise o senenin Kânun-ı Evveli gayetine kadar mukavelenamenin rüsum-ı erbaa iltizamına aid ahkâmı baki olacakdır. Bu halin vukuunda Hükümet-i Seniye balada muharrerü'l-esami (yukarıda isimleri yazılı) mukrizlere (alacaklılara) evvelâ henüz müddetleri munkaziye (bitmiş) olmayan kontratolar mucibince istihdam olunmuş olan memurların işleyecek maaşatı için verilecek bir tazmini ve saniyen evrak-ı muntazama ile musaddak (tasdik edilmiş) diğer mesarifat-ı fevka'l-adeyi tediye etmeği taahhüd buyurur. Fakat şurası dahi mukarrerdir ki; bu tediye bir senelik bedel-i ikrazın (borç bedelinin) yüzde üçünü geçmeyecek ve bir defalık olacakdır. On dördüncü Madde Hükümet-i Seniye ile müteakidler beyninde mukavele-i hazıranın icrasına ve tevil ü tefsirine müteallik her gûne zuhur edecek ihtilaf tarafeynden tayin olunacak dört hakemin reyine havale olunacak ve bu hakemler dahi tesavi-i ara zuhurunda (eşit oy halinde) taraflarından diğer bir hakem intihab eyleyeceklerdir (seçeceklerdir). Hakemlerin kararı kat'i ve istinafı gayr-ı kabil olacakdır. On beşinci Madde İşbu mukavelename Bab-ı Ali canibinden düvel-i ecnebiye süferasına (yabancı devletler elçilerine) tebliğ olunacakdır.İşbu mukavelename iki nüsha-i asliye olarak 7 Zilhicce sene 1296 ve 10/22 Teşrin-i Sani sene 1879 tarihiyle Dersaadetde tanzim olunmuşdur. Madde-i Munzama (Ek Madde) İşbu mukavelenamenin beşinci maddesi ahkâmına nazaran diğer taraf muakidleri sarfiyat-ı umumiye için tüccar ve mahalli esnafı ve ahali tarafından tuz istenildikçe bedeliyle verilmek üzere memlihalarla miri tuz anbarlarında daimi suretle lüzumu mikdar tuz mevcud bulundurmağı taahhüd ederler. Maamafih ahval-i mücbire-i fevka'l-ade sebebiyle tuzun husulüne halel gelir veyahud mevcudu kazaya uğrar ise bu hal müstesnadır. Fi 7 Zilhicce sene 1296 ve 10/22 Teşrin-i Sani sene 1879 Said (imza) Nazır-ı Umur-ı Maliye Edib İbrahim (mühür) Osmanlı Bankası adına: M. H. Foster Em. Deveaux J. von Haas G. Zarifi oğlum L. Zarifi adına G. Zarifi S. Fernandez G. Coronio B. Tubini A. Vlasto A. Barker Z. Stefanovich Théo. Mavrogordato E. Eugenidi Paul Steph. Schilizzi Ulysse Negroponti