Krzyż w zadymce

Z biegiem czasu artysta coraz bardziej odsuwał się od ludzi, unikał spotkań towarzyskich, nad które przedkładał możliwość obcowania z przyrodą. Żył jak asceta, coraz mocniej zagłębiał się w mistycyzm. Swoją wiarę budował na fundamencie indywidualnego, intymnego obcowania z Bogiem – Stworzycielem
wszechrzeczy. W tym czasie w stosunku Chełmońskiego do natury, zawsze bardzo emocjonalnym, pojawił się ton spirytualizmu. Odnajdujemy go między innymii w ujętym symbolicznie obrazie Krzyż w zadymce – uświęcony w tradycji chrześcijańskiej symbol Zbawienia, krzyż wytrwale opierający się śnieżnym podmuchom, można
odczytywać jako „projekcję” uczuć twórcy. Obraz odznacza się prostotą motywu i prawie monochromatyczną, subtelnie zróżnicowaną tonacją barw. Niemal ascetyczny charakter środków formalnych sugeruje, że w tym wypadku artysta nie opisuje już świata, lecz tworzy obraz przyrody służący wyrażeniu przeżycia mistycznego.