Hybrydowe barbarzyńskie naśladownictwo aureusa Aleksandra Sewera

Tego typu monety powstawały w kręgu barbarzyńskim jako ozdoby - zawieszki do noszenia na szyi. Proces technologiczny produkcji tych przedmiotów jest wciąż badany, ale można stwierdzić, że prezentowana moneta została wykonana na wzór konkretnego typu monety rzymskiej – aureusa Aleksandra Sewera. Jednocześnie pewne elementy pierwowzoru zostały na tyle mocno przetworzone, że możemy mówić o motywach rodzimych, wschodnio-germańskich, dlatego określa się ją jako typ hybrydowy.
Twórca stempla starał się odtworzyć możliwie wiernie przedstawienia na obu stronach monety, z portretem cesarza na awersie i postacią Jowisza i młodego cesarza na rewersie. Zupełnie inaczej podszedł do napisów, czyli legend. Na pierwowzorze znajdowały się następujące legendy: IMP SEV ALEXAND AVG (awers), IOVI CONSERVATORI (rewers). Odwzorowane one zostały tylko częściowo: XANDAVG (awers), IOVICONC i nieczytelne znaki (rewers). Dodatkowo, na awersie część legendy IMP SEV ALE została zastąpiona znakami w alfabecie runicznym, starszym futharku. Nie ma pewności, czy jest to tylko pseudo-legenda, czy pełne słowo, na przykład imię. Runolodzy proponują różne odczytania napisu.
Obecny stan wiedzy pozwala datować monetę na okres nie wcześniejszy niż ostatnia ćwierć 3 wieku do ok. połowy 4 wieku po Chr. (ewentualnie do końca tego stulecia).
Ten zabytek ma bardzo duże znaczenie z kilku względów. Po pierwsze, to najstarszy znany obecnie przykład użycia znaków w alfabecie runicznym na monecie i jeden z nielicznych zabytków z inskrypcją tego typu z kręgu gockiego. Po drugie, otwór świadczy o tym, że moneta spełniała rolę ozdoby w Barbaricum, zawieszki noszonej na szyi, a napis w starszym futharku był elementem eksponowanym; uważa się, że złote monety w kręgu gockim były wykonywane z przeznaczeniem na ozdoby. Po trzecie, jest to przedmiot wyjątkowy, nie jest znany inny egzemplarz, jak w przypadku wielu monet barbarzyńskich, a jednocześnie wiąże się on z innymi tego typu zabytkami stylistycznie i technologicznie, w tym także przez to, że został wykonany z tzw. barbarzyńskiego złota, zawierającego dużą domieszkę srebra – w tym przypadku blisko 25 procent. Zabytek stanowi zatem wyjątkowo ważne i cenne źródło dla badań nad początkami mennictwa plemion wschodniogermańskich, które w 5 wieku, zbudowały własne państwa w miejsce Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie.
Zabytek doczekał się już bogatej literatury.
The original coin type: https://www.acsearch.info/search.html?id=287778.
Pełna literatura:
Degler Adam, East Germanic imitation of an aureus of Severus Alexander with runic legend: the newest acquisition to the collection of ancient coins in the Ossolineum, in “Wiadomości Numizmatyczne”, R. LIX – “Polish Numismatic News” IX, Warszawa 2015, pp. 47–65.
Interpretacje:
Mees Bernard, Early Gothic numismatic [h]rustis and γουνθ/ιου, “Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur”, 140, 4, Boston 2018, pp. 449–457;
Bursche Aleksander, Latałowa Małgorzata, Mączyńska Magdalena, The Migration Period between the Oder and the Vistula: an Outline [in:] A. Bursche, J. Hines, A. Zapolska (ed.), The Migration Period between the Oder and the Vistula, vol. 2, Leiden – Boston 2020, pp. 853–876, Il. 26.6c.;
Schmauder Michael, Germanen. Eine archäologische Bestandsaufnahme [in:] G. Uelsberg; M. Wemhoff (coll.), Germanen. Eine archäologische Bestandsaufnahme, Berlin 2020, pp. 19–39.
Participation in exhibitions:
H. Neumayer, S. Olschok, Katalog der in der Austellung gezeigten Funde (Auswahl) [in:] G. Uelsberg; M. Wemhoff (coll.), Germanen. Eine archäologische Bestandsaufnahme, Berlin 2020, pp. 565–583 (p. 580, no. 7.25).