Natchnienie malarza

Natchnienie malarza to jeden z pierwszych obrazów wielkiego cyklu Polonia, który Malczewski zakończył w roku 1918, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Przedstawia artystę w chwili tworzenia, z ukazującą się jego wyobraźni kobietą zjawą pogrążoną jakby w somnambulicznym śnie, ze słomianą koroną zwisającą na plecy i kajdanami skuwającymi nogi. Jej biodra owija rosyjski szynel, w którego fałdach widnieje bańka mydlana. To personifikacja Polonii – zdetronizowanej, tułaczej, zniewolonej, znajdującej się w stanie politycznego niebytu. W tle majaczą postaci mężczyzn symbolizujących zapewne trzy zabory, prezentujących bezsilną rozpacz lub obojętność. Obraz, podobnie jak Melancholia czy Błędne koło, jest jednym z tych dzieł, w których Malczewski dokonał wizualizacji procesu artystycznej kreacji, ujawniającego potężną siłę wyobraźni podświadomej, przez którą – jak pisał Przybyszewski – ujawnia się „drobna część duszy” artysty, jego „absolutna świadomość”.