Magic bowl with Arabic inscriptions

Magische schalen van metaal met Arabische inscripties zijn bekend uit vele plaatsen in de islamitische wereld en werden zowel door soennieten als sjiieten gebruikt. De schalen zijn zo wijdverbreid omdat ze door pelgrims (hadji's) vaak als souvenir werden meegenomen uit de heilige steden Mekka en Medina.

Aan de Arabische tekstpassages op de magische schalen werden genezende krachten toegeschreven. De schalen zijn veelal voorzien van Koranteksten en aanroepingen aan God of de vijf leden van de sji’itische heilige familie (Mohammed, Fatima, Ali, Hassan en Hussein). De Koranteksten die in de schaal zijn gegraveerd staan eveneens bekend om de bescherming die ze kunnen bieden tegen het kwaad. De schalen werden gebruikt om er water in te schenken dat na verloop van enige tijd de genezende kracht van de teksten in zich opnam, waarna het als geneeskrachtig middel te drinken was. Behalve de teksten is ook het materiaal waaruit de schaal is gemaakt, doorgaans messing, van belang voor de genezing. Aan metaal wordt een heilzame werking toegeschreven. In de oudere literatuur spreekt men ook wel van schrikschalen, omdat in de Arabische wereld de schalen werden gebruikt om de gevolgen van schrikreacties tegen te gaan (Mols 1993: 6). Deze term is een letterlijke vertaling van de Arabische termen ‘tasat al-khadda’ en ‘tasat ar-rajfa’.

Het gebruik van magische schalen met heilige teksten kwam al ver voor de komst van de islam voor bij de joden en christenen in het Midden-Oosten. Als islamitisch gebruik dateert het uit de twaalfde eeuw. In de Osmaanse tijd (ca. 1299-1922) was het Arabisch schiereiland, de Hidjaz, het voornaamste productiecentrum voor dergelijke schalen. Snouck Hurgronje (1888) vermeldt de schaal bij de voorwerpen die in Mekka gemaakt werden. Vanuit de Hidjaz verspreidden de schalen zich over de islamitische wereld. Ze werden door pelgrims vaak als souvenir meegenomen uit de heilige steden Mekka en Medina, zoals deze schaal die door een Indonesische pelgrim werd gekocht. Toen in de negentiende eeuw de pelgrimstocht naar Mekka een grote vlucht nam door verbeterde vervoersmogelijkheden, verspreidden de schalen zich in hoog tempo over de islamitische wereld. Op die manier introduceerden ze een lokale traditie tot in de verste uithoeken van de islamitische wereld, waaronder Indonesië (Shatanawi 2009: 100).

Met de verovering van Mekka en Medina door de wahhabieten in 1924-1925 kwam de hadj, de pelgrimstocht, onder strikte controle van de nieuwe heersers te staan. De wahhabitische afkeer van alles wat met magie te maken heeft, zorgde er waarschijnlijk voor dat de verkoop van de schalen in Saoedi-Arabië tot een einde kwam (Shatanawi 2009: 100).

circa 4 x 15cm (1 9/16 x 5 7/8in.)

Source: collectie.tropenmuseum.nl