Hamlet polski – portret Aleksandra Wielopolskiego

Skomplikowana symbolika dzieł Jacka Malczewskiego ma swoje źródła w religii, mitologii, tradycjach ludowych, ale przede wszystkim w niezwykłej wyobraźni malarza. Jego obrazy zadziwiają niepohamowaną inwencją i głębią znaczeń. Ten główny reprezentant polskiego symbolizmu w centrum swych zainteresowań umieszczał człowieka z jego odwiecznym dylematem wyboru drogi życiowej.

Portret o wymownym tytule Hamlet polski przedstawia Aleksandra Wielopolskiego, malarza amatora, z pasem na naboje wypełnionym tubkami farb, stojącego przed wyborem między dwiema koncepcjami Polonii. Dla tytułowego bohatera wybór między Polską dawną, której personifikacją jest zakuta w kajdany, stara kobieta w koronie z powrósła, a rewolucyjną nową ojczyzną, którą na obrazie uosabia młoda kobieta rozrywająca kajdany, bynajmniej nie jest oczywisty. Dylemat między potrzebą czynu a zachowaniem postawy kontemplacyjnej symbolizuje chroniony w dłoniach portretowanego kwiat margerytki – jako ostatniej wartości duchowej odchodzącej epoki. Stale obecne w twórczości Malczewskiego wątpliwości pozwalają przypuszczać, że za wizerunkiem Wielopolskiego kryje się odzwierciedlenie dylematów samego autora.

Jacek Malczewski stworzył wyjątkową galerię portretową wybitnych postaci związanych ze sztuką, którym często towarzyszą osadzone w bliskim planie figury symboliczne kobiet o znakomicie ujętych, kształtnych ciałach. Elegijną nastrojowość uzupełnia zazwyczaj malowniczo rozwiązane tło pejzażowe, niezwykle ważne we wszystkich obrazach tego artysty.