Seńko

Zaliczany do arcydzieł malarstwa polskiego, obraz ten powstał jako studium do postaci Don Kichota, zapewne w związku z planowaną przez malarza, lecz nigdy niezrealizowaną kompozycją poświęconą tytułowemu bohaterowi sławnego utworu Cervantesa. Tytuł Seńko nie pochodzi od malarza. Przyjął się po latach w związku z utożsamieniem w literaturze przedmiotu przedstawionego tu wynędzniałego wieśniaka o przejmująco rzewnym obliczu z bolestraszyckim chłopem o tym imieniu, wspomnianym przez malarza w liście do żony w roku 1845 w związku z klęską powodzi, która wówczas dotknęła tamten rejon: „Seńko, którego chudą wyrazistą twarz pamiętać musisz, prosząc o kapustę i tłumacząc się, że choć dawniej zamożny, na potrzebnym mu schodzi dziś, mówił mi, że po tych powodziach wszyscy są biedni, że się góry z dolinami zrównały”.
Artyzm dzieła wyraża się w wyrafinowanej kolorystyce, w brawurowym modelunku zbroi i w mistrzowskiej charakterystyce psychologicznej chłopskiego modela. Artysta skupił całą uwagę na wydobytej światłem twarzy, realistyczne widzenie nasycając głębokim tonem uczuciowym.