Titulurik gabea

Mark Rothko New Yorkeko Eskolako pertsonaia nagusietako bat da, eta mintzaira heldua izatea du ezaugarri batez ere. Hura lehenbiziz geratu zen agerian 1949ko bere margolanetan: metatuta eta kolokan dauden kolore distiratsuko eremu laukizuzenek osatutako konposizio handiak dira. Rothkok zeharo ukatzen zuen bere lana estetikaren aldetik, huts-hutsean formaren aldetik interpreta zitekeenik eta, nabarmendu zuenez, "ez nago kolorearen edo formaren edo beste gauzaren baten erlazioan interesatuta". Aldiz, bitarteko abstraktuak erabili zituen "oinarrizko hainbat giza emozio, adibidez, tragedia, loria, zorigaiztoko patua eta abar" adierazteko, mundu sekular baterako berebiziko artea sortzeko ahalegin betean arituz. Bere margolanen aurrean pot amildu eta negar egiten zuten ikusleek; artistak zioenez, "pintatu nituenean sentitu nuen bezalako erlijio-esperientzia" bizi zuten1.

Guggenheim Bilbao Museoaren Titulurik gabea lana toki nabarmenean jarri zuten 1954an Art Institute of Chicagon egindako erakusketan, AEBko museo garrantzitsu batean Rothkoren helduaroko obraren bakarkako lehenengo erakusketa izandakoan. Erakusketak sabai apaleko galeria nahiko trinko batean arretaz banatutako zortzi margolan biltzen zituen. Titulurik gabea sabaitik libre eskegita zegoen, atari ondoan, eta gunean nabarmentzen zen, bisitariek aurrez aurre topatzen baitzuten ezinbestean, distantziak ematen duen babesik gabe2. Tamaina oso alderdi garrantzitsua zen Rothkorentzat. 1951ko sinposio batean azaldu zuenez, ez zuen eskala handian pintatzen zerbait "handia eta dotorea" sortzeko, "hain zuzen, intimoa eta gizatiarra izan nahi dudalako" baizik. "Koadro txiki bat pintatuz gero, esperientziatik kanpo kokatzen zara, esperientzia estereoptiko batetik edo kristal txikigarri batetik behatuko bazenu bezala. Baina koadro handiak pintatzean koadroren barnean zaude. Ez dago behartu dezakezun ezer"3.

1950eko hamarkadaren amaieran eta 1960ko hamarkadan, Rothkok barne-espazio jakin hauetarako hainbat horma-irudi multzo sortzeko mandatua jaso zuen: New Yorkeko Seagram Eraikineko Four Seasons jatetxerako (horma-irudi horien aukeraketa bat Londreseko Tate-ri eman zitzaion, "Rothko Areto"rako), Harvardeko Unibertsitateko Holyoke Center-erako eta Houstoneko Rothko Kapera deitu zenerako. Titulurik gabea lan autonomoa den arren eta toki jakin baterako sortua izan ez arren, tamaina itzeleko pieza hau (aldi horretan sortu zituen tamaina horretako bi margolanetako bat) Rothkoren lehenengo benetako horma-irudietakotzat jo daiteke. Pintura ezohikoa da bere horizontaltasuna dela eta; izan ere, Rothkok nahiago zuen formatu bertikala. Geroago, formatu horizontaleko hainbat lan bereizi sortu zuen, baina ez zuen alboen hedapena hain muturrera eraman. Hemen, ikuslea lanari nahikoa hurbiltzen bazaio, artistak nahi zuen bezala, ikusiko duu euskarria alboko ikuspen-eremutik haraindi luzatzen dela eta, ondorioz, pinturak hedatzen eta bere mugak gainditzen dituela ematen duela.