Maria tronująca z Dzieciątkiem, tzw. Madonna z Ołoboku

Ta niewielka figurka tronującej Marii z Dzieciątkiem powstała pod koniec dwunastego lub na początku trzynastego wieku i jest najstarszą rzeźbą kultową zachowaną w Polsce. Pochodzi z klasztoru cysterek w wielkopolskim Ołoboku, ale wykonano ją prawdopodobnie we Francji lub w południowych Niemczech. Zestawienie figurki z rzeźbionymi elementami architektury zwraca uwagę na różnice między dekoracyjną funkcją sztuki a samodzielną rzeźbą kultową. Między ósmym a dwunastym wiekiem nastąpiło oderwanie rzeźby od architektury. To właśnie wtedy wykształciły się podstawowe figury kultowe, wśród których bardzo ważne miejsce zajęło przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Tutaj Maria ukazana jest w sztywnej, frontalnej pozie, zasiada na tronie z Dzieciątkiem na kolanach.

Średniowieczna teologia porównywała Matkę Boską do tronu króla Salomona. Maria sama staje się tronem dla Chrystusa, czyli wcielonej Mądrości Bożej, dlatego ten typ przedstawienia nazywa się Tronem Mądrości, po łacinie Sedes Sapientiae. Rzeźba mogła służyć prywatnej modlitwie przeoryszy lub innej zamożnej zakonnicy. Z tyłu widoczny jest otwór, który mógł być przeznaczony na relikwie lub komunikanty.