„Nigdy tu już nie powrócę”

W spektaklu „Nigdy tu już nie powrócę” Kantor dokonuje podsumowania swojego życia i twórczości. W tym oraz w innych działaniach podejmowanych przez artystę w owym okresie dominują retrospekcje. W drugiej części przedstawienia Kantor przywołuje na scenę wspomnienie swojego spektaklu „Powrót Odysa” (1944), którym rozpoczął autonomiczną twórczość. W „Powrocie Odysa” wskazywał Kantor na konieczność przemierzania drogi według następującego schematu: opuszczenie swojego „miejsca” – powrót do niego; przy czym identyfikacja „miejsca”, do którego powrót byłby możliwy, może się odbyć jedynie poprzez świadomość własnej mentalności, charakteru i odrębności. W „Nigdy tu już nie powrócę” konieczność odbycia takiej podróży przeniósł artysta na grunt retrospekcji osobistej. Na płótnach powstających wówczas obrazów, zatytułowanych „Cholernie spadam” lub „Powrót do domu”, Kantor – w nawiązaniu do słów wypowiadanych przez siebie na scenie w „Monologu-Testamencie” – spada głową w dół ku pejzażowi dającego się rozpoznać Wielopola Skrzyńskiego (miejscowości, w której się urodził i wychował), z wizerunkiem kościoła jako swoistą ikoną jego podróży mentalnej. Wizerunek ten obecny jest na niemal wszystkich ostatnich obrazach artysty. Za jego pośrednictwem Kantor inicjuje oś początku oraz końca, wyznacza niejako tor swojej podróży.