Rękopis, in. manuskrypt – zapisany odręcznie tekst, w odróżnieniu od powielanego mechanicznie. Termin stosowany zwykle w odniesieniu do zabytkowych książek lub dokumentów pochodzących z okresu przed upowszechnieniem się druku. W takim rozumieniu każdy rękopis jest dziełem niepowtarzalnym o indywidualnych cechach. W szerszym znaczeniu, rękopis to każdy tekst zapisywany ręcznie za pomocą np. ołówka, atramentu, tuszu.
Najdawniejsze rękopisy to:
inskrypcje na kamieniu np. z kultury Vinča od 7500 lat temu.
na tabliczkach glinianych
chińskie na skorupach żółwia lub ryte w metalu, jak np. Miedziany Zwój
egipskie na zwojach papirusowych
skóra zwierzęca.
W średniowieczu powielaniem rękopisów, zwanych manuskryptami, zajmowali się przede wszystkim mnisi. Zapoczątkował to w VI wieku rzymski polityk, historyk i filozof Kasjodor fundując klasztor w Vivarium.
Ważne rękopisy średniowieczne i nowożytne, przede wszystkim cenne księgi i dokumenty, często zdobiono iluminacjami. Najstarsze europejskie rękopisy iluminowane pochodzą z VIII w., w Polsce z XI w. Przykłady polskich zabytków tego typu to m.in. Ewangeliarz gnieźnieński, Złoty kodeks pułtuski, Sakramentarz tyniecki, Kazania świętokrzyskie.