"Moje lata chłopięce i młodzieńcze łączą się przede wszystkim z postacią ojca, którego życie duchowe po stracie żony i starszego syna niezwykle się pogłębiło. Patrzyłem z bliska na jego życie, widziałem, jak umiał od siebie wymagać, widziałem, jak klękał do modlitwy. To było najważniejsze w tych latach, które tak wiele znaczą w okresie dojrzewania młodego człowieka."
// André Frossard, „Nie lękajcie się”. Rozmowy z Janem Pawłem II
"Dnia 4 grudnia br. zmarł po ciężkiej, choć tylko 4 dni trwającej chorobie na ciężką septyczną płonicę lekarz sekundarjusz Powszechnego Szpitala Miejskiego dr Edmund Wojtyła. Tej zabójczej dla niego choroby nabawił się przy łożu szpitalnym ciężko chorej na płonicę pacjentki, którą chciał wyrwać ze szponów śmierci, (…) Cześć Jego pamięci!" //
Z protokołu posiedzeń Rady Miejskiej miasta Bielska
#LOLEK
18 maja 1920 roku – trwa wojna polsko-bolszewicka. W Wadowicach, w dwupokojowym mieszkaniu przy rynku przychodzi na świat Karol Wojtyła zwany Lolkiem. Jego brat, Edmund, ma już prawie 14 lat. Cztery lata wcześniej, tuż po urodzeniu, umiera siostra Karola – Olga. //
Z ojcem – wojskowym – Lolek wędruje po górach. Brat zabiera go na mecze piłkarskie. Zamiłowanie do gór i sportu zostaje mu do końca życia. Lolek chodzi do męskiej szkoły powszechnej, a potem do gimnazjum. Ma sporo kolegów, z którymi się uczy i gra w piłkę. Jest wyjątkowo zdolny, interesuje się literaturą i teatrem.
Emilia KaczorowskaCentrum Myśli Jana Pawła II
Emilia, matka Karola, była piątym z trzynaściorga dzieci rodziny rzemieślniczej i wychowała się w Krakowie. Po ślubie zajmowała się domem, a dorywczo – krawiectwem.
W wieku niespełna dziewięciu Karol lat traci matkę. Kolejnym ciosem jest śmierć brata trzy lata później. Aż do ukończenia gimnazjum Lolek mieszka z ojcem w Wadowicach. Zostaje ministrantem, przyjmuje szkaplerz karmelitański. Po maturze przeprowadzają się do Krakowa, gdzie rozpoczyna wymarzone studia na polonistyce.
"Myśmy grali w piłkę nożną w tych uliczkach obok kościoła, a ksiądz proboszcz nas przepędzał, bo bał się, żebyśmy mu nie rozbili tych pięknych witraży." //
Eugeniusz Mróz, kolega Lolka
#KAROL
"Za każdym razem, gdy spotykam robotników fizycznych, nie mogę powstrzymać się od zwierzenia, że wielką łaską, której doznałem w życiu, była prawie czteroletnia praca w kamieniołomach i w fabryce." //
Jan Paweł II, Gabon (Afryka), 1982 r.
Rok 1939. W czerwcu Wojtyła kończy pierwszy rok polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. 1 września Niemcy napadają na Polskę. Uczelnia zostaje zamknięta.
Okupanci wydają nakaz pracy. Karol kruszy kamienne bloki kilofem i wozi je na taczkach w Zakładach Sodowych Solvay w Krakowie. Przerwy w pracy wykorzystuje na lekturę i modlitwę. Codziennie rano uczestniczy we mszy świętej w kościele na Dębnikach. Potem w chodakach i drelichowym ubraniu, z przewieszonym przez ramię chlebakiem rusza do pracy.
II wojna światowaCentrum Myśli Jana Pawła II
Okupanci rabowali dobra kultury i wywozili dzieła sztuki oraz zabytki do III Rzeszy.
W czasach wojny teatr jest sposobem walki – podtrzymuje ducha w narodzie. Karol łączy pracę fizyczną z występami w spektaklach Teatru Rapsodycznego. Zapowiada się na znakomitego aktora. W tym okresie pisze także swoje młodzieńcze wiersze oraz dramaty.
"W zimie 1941 roku Mietek Kotlarczyk z Zosią, żoną swoją, przyjechali i zamieszkali razem u Karola. I te sutereny nazwaliśmy katakumbami. [...] i tam powstało – w domu Karola – siedem premier teatru podziemnego, tajnego, rapsodycznego." //
Halina Królikiewicz-Kwiatkowska, aktorka Teatru Rapsodycznego
#KSIĄDZ
"Powołanie, które dojrzewa w takich okolicznościach, nabiera nowej wartości i znaczenia. Wobec szerzącego się zła i okropności wojny sens kapłaństwa i jego misja w świecie stawały się dla mnie nadzwyczaj przejrzyste i czytelne." //
Jan Paweł II, Dar i tajemnica
W 1942 roku nadal trwa wojna. „Tylu rówieśników ginie, a dlaczego nie ja?” – Karol pyta sam siebie. Porzuca marzenia o teatrze i wstępuje do konspiracyjnego seminarium duchownego. Kontynuuje pracę w Solvayu aż do „czarnej niedzieli” – 6 sierpnia 1944 roku Niemcy aresztują młodych mężczyzn w obawie przed powstaniem podobnym do warszawskiego. Nie zaglądają do sutereny, w której mieszka Karol. //
Krypta św. Leonarda na Wawelu. 2 listopada 1946 roku. Wojtyła odprawia mszę świętą prymicyjną. Dzień wcześniej otrzymuje święcenia kapłańskie z rąk abpa Adama Sapiehy. Zaraz potem zostaje wysłany na dwuletnie studia do Rzymu.
Niegowić w gminie Gdów. Rok 1948. Do wiejskiego kościoła dociera nowy wikariusz – ks. Wojtyła. Przekraczając granicę parafii, całuje ziemię. Po roku zostaje wezwany z powrotem do Krakowa, do parafii św. Floriana. Wygłasza konferencje dla studentów, zakłada chórek młodzieżowy, organizuje wycieczki. Następnie zostaje skierowany do pracy naukowej i przygotowuje habilitację. Zaczyna wykłady na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. //
"Tam była sala widowiskowa ze sceną, ale próby odbywały się przy lampie naftowej w nieogrzewanej sali, bo nie było jeszcze prądu wtenczas w Niegowici. Wszystko zresztą przy lampkach naftowych. Ale na samo przedstawienie to chłopcy postarali się o stare, poniemieckie dynamo. Duże. Na strychu budynku zawsze dwóch obracało i na scenie się prąd świecił." //
Maria Trzaska, mieszkanka Niegowici, o przedstawieniach reżyserowanych przez ks. Wojtyłę
"Byłem wówczas przeorem na Jasnej Górze. I pamiętam, przyjeżdżał z młodzieżą ksiądz z Krakowa – Wojtyła. To był właściwie fenomen. Bo przedtem nie było tych pielgrzymek w dzisiejszym znaczeniu. Były te stare, tradycyjne tzw. kompanie, z orkiestrami. A tu nagle przyjeżdża grupa młodzieży z jakimś księdzem w spodniach, na rowerach." //
o. Jerzy Tomziński, paulin
#WUJEK
"Tak więc naprzód ruszyliśmy kajakiem po falach rzeki, a potem ciężarówką, która wiozła wory z mąką, i tak dotarłem do Olsztynka. Pociąg do Warszawy odchodził późno w nocy." //
Jan Paweł II, Wstańcie, chodźmy
Lipiec 1958 roku. Wojtyła odpoczywa na spływie kajakowym z młodzieżą na Mazurach. Młodzież nazywa go „Wujkiem”. Kiedy przychodzi wezwanie od prymasa Wyszyńskiego, jedzie do Warszawy, gdzie dowiaduje się o nominacji biskupiej. „Eminencjo, ja jestem za młody, mam dopiero 38 lat” – mówi. „To jest taka słabość, z której się szybko leczymy” – słyszy w odpowiedzi.
W tym czasie komuniści budują Nową Hutę - dzielnicę Krakowa zaplanowaną jako modelowe założenie komunistycznej urbanistyki. Mieszkańcy domagają się kościoła. Dostają pozwolenie na budowę, ale decyzja zostaje szybko cofnięta. Wokół postawionego na miejscu budowy krzyża tłum gęstnieje. Służby brutalnie tłumią protest. Młody biskup nie daje za wygraną. W 1967 roku wbija pierwszą łopatę, a dziesięć lat później konsekruje nowy kościół, zwany Arką Pana.
Jasna Góra, rok 1966. Na wałach jasnogórskich gromadzi się episkopat, a na błoniach – rzesze wiernych. To kulminacja obchodów Millenium Chrztu Polski. „Oddajemy więc Tobie w niewolę miłości całą Polskę” – prymas Stefan Wyszyński zawierza Ojczyznę Matce Bożej. Krakowski biskup jest dla prymasa silnym wsparciem w realizacji obchodów milenijnych.
Biskup Karol WojtyłaCentrum Myśli Jana Pawła II
Czas spędzony w samochodzie bp Wojtyła wykorzystywał na czytanie i przygotowywanie tekstów. Przed siedzeniem miał w tym celu zamontowaną lampkę.
#KARDYNAŁ
"Powołanie zawsze oznacza, że mamy zobaczyć nowy projekt naszego własnego życia – inny niż ten, z jakim egzystowaliśmy dotąd." //
André Frossard, „Nie lękajcie się”. Rozmowy z Janem Pawłem II //
Rzym, lata 60. Wojtyła aktywnie uczestniczy w pracach Soboru Watykańskiego II. W 1967 roku otrzymuje kapelusz kardynalski. Staje się zaufanym współpracownikiem Pawła VI, mocno krytykowanego za encyklikę Humanae vitae. Młody kardynał udziela mu wsparcia merytorycznego i duchowego.
W 1978 roku Kaplica Sykstyńska skupia na sobie uwagę świata. Trwa konklawe. Kolejne głosowania nie przynoszą rozstrzygnięcia. Trzeciego dnia następuje zwrot akcji. Wojtyła staje się faworytem. Kardynał Wyszyński sugeruje: „Jeśli wybiorą, proszę nie odmawiać”. //
Habemus Papam! – rozlega się głos z balkonu bazyliki św. Piotra. Burza oklasków. Cardinalem Wojtyła! – konsternacja. Kto to? Kardynał z Polski! Jak to? Ostatni papież, który nie był Włochem, żył w XVI wieku. Nowy papież pojawia się na balkonie i od razu zdobywa sympatię wiernych. Wiadomość o wyborze papieża jest na czołówkach gazet na całym świecie. Władze w Polsce nie wiedzą, jak na to zareagować.
Wybór Karola Wojtyły na Papieża (XX wiek)Centrum Myśli Jana Pawła II
Jan Paweł II (XX wiek)Centrum Myśli Jana Pawła II
„Wezwali go z dalekiego kraju... dalekiego, lecz zawsze tak bliskiego przez wspólnotę w wierze i tradycji chrześcijańskiej” – powiedział Jan Paweł II w swoich pierwszych słowach do wiernych. I dodał: „Jeżeli się pomylę [w języku włoskim – przyp. red.], to mnie poprawcie”.
Jan Paweł II (XX wiek), autor: Cyprian GrodzkiCentrum Myśli Jana Pawła II
„Nie lękajcie się! Otwórzcie, a nawet otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi!” – te słowa z pierwszej homilii na pl. św. Piotra zostały uznane za programowe hasło pontyfikatu Jana Pawła II.
#PIELGRZYM
"(…) taka jest przecież rola Kościoła, który chce łączyć, który chce służyć braterstwu między ludźmi i między narodami ponad tym, co je dzieli, a czasem zwraca jedne przeciw drugim." //
Jan Paweł II do korpusu dyplomatycznego, Rzym, 14 stycznia 1980 r.
Czerwiec 1979 r. Plac Zwycięstwa w Warszawie wypełniony po brzegi pielgrzymami, mimo utrudnień ze strony władz. Papież woła: „Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!”. Jego pielgrzymki do Ojczyzny przyczyniają się do odnowy sumień i dają ludziom nadzieję, co skutkuje zmianami systemowymi w Polsce. Po 1989 roku Jan Paweł II nadal uczy zdobywania wolności – wolności wewnętrznej – oraz kierowania się Dekalogiem. Odwiedza ojczyznę osiem razy. Jest ojcem i autorytetem, choć spotyka się także z głosami krytycznymi. Podróżuje po wszystkich zakątkach kraju. Każda z tych wizyt jest wielkim wydarzeniem dla Polaków.
Jan Paweł II w Polsce (XX wiek), autor: Cyprian GrodzkiCentrum Myśli Jana Pawła II
Młodzież w 1979 r. całą noc koczowała na ulicy przy kościele św. Anny w Warszawie, by wziąć udział w spotkaniu z papieżem.
Jan Paweł II w Polsce (XX wiek), autor: Cyprian GrodzkiCentrum Myśli Jana Pawła II
"Powiedział: „Nie lękajcie się…”. To było dla nas wezwanie, tak przynajmniej ja to odbierałam. My wtedy podnieśliśmy się z kolan." //
Anna Walentynowicz, współtwórczyni NSZZ „Solidarność”
Jan Paweł II w Polsce (XX wiek), autor: Cyprian GrodzkiCentrum Myśli Jana Pawła II
W czasie mszy świętej w Gdańsku-Zaspie w 1987 r. ołtarz zaprojektowany przez Mariana Kołodzieja przypominał statek, a papież wygłaszał homilię na mostku kapitańskim.
Jan Paweł II jest pierwszym papieżem w historii, który odwiedza Kościół we wszystkich zakątkach świata. Do końca pontyfikatu odbywa 104 podróże, przemierzając odległość równą ponad 42 okrążeniom Ziemi po linii równika.
#OJCIEC
"Młodzi, których spotykałem, dali mi pewność, że dzięki nim świat nasz ma przyszłość." //
Jan Paweł II do młodych, Gabon (Afryka), 1982 r.
Jan Paweł II we Włoszech – Arturo MariCentrum Myśli Jana Pawła II
Jest rok 1985. Jan Paweł II wierzy w młodych, których zaprasza do Rzymu na Niedzielę Palmową. Sceptycy wieszczą klęskę frekwencyjną. Przybywa 300 tysięcy osób. Od tej pory Światowe Dni Młodzieży odbywają się regularnie. Dają nadzieję, że Kościół jest młody i dynamiczny. Na Jasnej Górze w 1991 roku po raz pierwszy spotyka się młodzież z dwóch stron żelaznej kurtyny. Na Filipinach w głównych wydarzeniach ŚDM uczestniczy nawet 5 milionów osób. //
"Był papieżem w pełnym znaczeniu tego słowa – był budowniczym mostów. Był największym papieżem od dawien dawna." //
Helmut Kohl, były kanclerz Niemiec
Rok 1986. W Asyżu gromadzą się żydzi, muzułmanie, buddyści, chrześcijanie różnych wyznań oraz przedstawiciele innych religii. Łączy ich modlitwa o pokój. Jan Paweł II wielokrotnie woła o pojednanie – na Bałkanach, w Rwandzie. Osobiście interweniuje w czasie konfliktu Chile–Argentyna. Z przywódcami religijnymi spotyka się jeszcze raz, w 2002 roku, błagając Boga o pokój po zamachach na World Trade Center i po rozpoczęciu wojny w Afganistanie.
Jan Paweł II we Włoszech (XX wiek), autor: Alessandro BianchiCentrum Myśli Jana Pawła II
Poprzez Wielki Jubileusz Roku 2000 Jan Paweł II wprowadził Kościół w trzecie tysiąclecie. O północy w Wigilię Bożego Narodzenia 1999 roku otworzył Święte Drzwi w Bazylice św. Piotra na znak rozpoczęcia Jubileuszu. Drzwi święte wyrażają symbolikę przejścia ze stanu grzechu do stanu łaski. Rok 2000 obfitował w wydarzenia i spotkania; wtedy też odbyła się papieska pielgrzymka do Ziemi Świętej. Jubileusz zakończył się 6 stycznia 2001 roku zamknięciem Drzwi Świętych.
#ŚWIĘTY
"Każdy z nas odczuwa boleśnie zamknięcie życia, granicę śmierci. Każdy z nas jakoś jest świadom tego, że człowiek nie mieści się bez reszty w tych granicach, że bez reszty nie może umrzeć." //
Jan Paweł II, Rzym, 5 kwietnia 1979 r. //
Rok 1981. Papież okrąża plac św. Piotra. Pozdrawia wiernych, bierze dzieci na ręce. Nagle huk! Kula przeszywa ciało ojca świętego. Rozpoczyna się walka o jego życie. Papież wkraczał na Stolicę Piotrową pełen sił i tężyzny fizycznej. Zamach narusza jego zdrowie. Pod koniec życia zapada na chorobę Parkinsona, a jego niedołężność staje się coraz bardziej widoczna. Mimo słabości ciała zachowuje jasność umysłu.
Jan Paweł II z Mehmet Ali AğcąCentrum Myśli Jana Pawła II
Niedziela Palmowa 2005 roku. Jan Paweł II pojawia się w oknie. Po zabiegu krtani nie jest w stanie wydobyć z siebie głosu. W milczeniu błogosławi wiernych. Nie uczestniczy w drodze krzyżowej w Koloseum w Wielki Piątek. Jest w prywatnej kaplicy i ściska krzyż. Tydzień później zaczyna się agonia. Wierni na całym świecie gromadzą się na modlitwie. Jan Paweł II umiera 2 kwietnia o 21:37. //
„Nasz ukochany papież stoi teraz w oknie domu Ojca, patrzy na nas i nam błogosławi” – mówi kard. Ratzinger w czasie pogrzebu. Wśród niezliczonych rzesz wiernych widać transparenty „Santo subito” – „Święty natychmiast”. Papież zostaje ogłoszony błogosławionym już sześć lat po śmierci, a świętym – w 2014 roku. //
"Jan Paweł II, którego ze względu na niespożytą energię i odwagę w podejmowaniu wyzwań, jakie stanęły przed Kościołem, nazwano niegdyś Bożym Atletą, pozostał nim do końca. Schorowany i cierpiący przez ostatnie lata wskutek nieubłaganej choroby był nim jeszcze bardziej. Pełnił do końca swa misję z niezwykłą pogodą czerpaną z mocy ducha." //
Polska Agencja Prasowa, depesza tuż po śmierci papieża
Autorem wystawy jest Centrum Myśli Jana Pawła II we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych RP.
Tekst: Barbara Stefańska
Redakcja: Marta Dzienkiewicz
Korekta: Ewa Popielarz
Projekt graficzny: Wojciech Paduch
Współpraca międzynarodowa: Joanna Korzeniewska
Koordynacja: Maciej Omylak
Centrum Myśli Jana Pawła II, jp2online.pl, Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, poland.pl
Twórcy wystawy dołożyli wszelkich starań, by dotrzeć do właścicieli praw autorskich eksponowanych fotografii. W sytuacjach, w których próby ustalenia autorstwa wykorzystywanych prac nie powiodły się, osoby posiadające wiedzę na temat właścicieli praw autorskich prosimy o kontakt lub informację dotyczącą należytego sposobu opisania prac.
