"Zondag 7 mei 1989
Hallo dagboek,
Vanochtend verkiezingen. Was weer zo'n gedoe. Ik zei tegen dat SED-mens van de verkiezingscommissie: Ik wacht nu al acht weken op een loodgieter. De kraan in mijn tuin lekt en er wordt niks aan gedaan. Ze heeft er een notitie van gemaakt. 's Avonds zeiden ze op de televisie uit het Westen dat bepaalde groepen hadden bewezen dat de verkiezingen niet eerlijk verliepen; ze hadden de stemmen zelf geteld. Voor de SED was het van belang dat veel stemmers dit keer op het Nationaal Front stemden. Mensen werden geacht gewoon mee te doen en niet moeilijk te doen. Maar dit wordt zeker gerapporteerd. En dan zal mijn kraan zeker niet worden gerepareerd.
"
Deze stembus is gebruikt bij de laatste 'Volkswahlen' (algemene verkiezingen) in Leipzig
"Achtergrond:
De laatste algemene verkiezingen, waarbij een door de SED opgestelde eenheidslijst ('Einheitsliste') werd gebruikt. 98,77% van de kiesgerechtigden ging stemmen en volgens de electorale commissie stemde 98,84% van hen op het Nationaal Front. Onafhankelijke groepen bewezen door het tellen van de stemmen bij de stembureaus te controleren dat er gesjoemeld was met de verkiezingsuitslag. "
"Woensdag 7 juni 1989
Hallo dagboek,
Onze collega Stefan Wille (Steve) is mensenrechtenactivist geworden. Hij ging om 17.00 uur naar Alex om te protesteren tegen de verkiezingsfraude. Hij had erover gelezen in de Umweltblätter (milieubladen) die in de kerk te lezen zijn. Er gebeurde niet veel op Alex. Veel politie en Stasi. Steve is snel weer naar huis gegaan, hij is niet op zijn achterhoofd gevallen. Nu is het de bedoeling dat het elke maand op de 7de plaatsvindt."
Printer in de Umwelt-Bibliothek
Achtergrond:
In april 1987 werd gestart met de publicatie van circa 1000 exemplaren van de milieubladen, die op onregelmatige intervallen werden uitgegeven in de Umwelt-Bibliothek (letterlijk: milieubibliotheek) in Berlijn. De regel "Nur für den innerkirchlichen Dienstgebrauch" (Alleen voor officieel gebruik door de kerk) bood een zekere bescherming tegen de overheid. Toch vielen op 25 september 1987 defensiemedewerkers de Zion-gemeenschap binnen, waarbij ze een kopieerapparaat in beslag namen en alle aanwezigen arresteerden. Een indrukwekkende wake voor de Zionskirche en de verontwaardiging van de internationale media zorgen ervoor dat de overheid wat milder werd. Vanaf dat moment werden de milieubladen het bekendste publicatiemiddel van de oppositie. In september 1989 waren er 32 edities gepubliceerd.
Ansichtkaarten uit Hongarije
"Achtergrond:
Op 2 mei 1989 begon Hongarije met de ontmanteling van de afrastering op de grens met Oostenrijk. Er ontstond een gat in het IJzeren gordijn. Veel Oost-Duitsers reisden af naar Hongarije om te proberen de grens over te komen. Ze verzamelden zich in tenten buiten de West-Duitse ambassade in Boedapest. De situatie was nog beheerst, maar er hing woede in de lucht. "
"Donderdag 3 augustus 1989
Hallo dagboek,
Verschrikkelijk weer. De gemiddelde temperatuur was gisteren 11,5 graden, de koudste dag in augustus sinds 1893. Voor de Baltische badplaatsen gold het rode stormalarm. Oftewel: niet zwemmen. Tante Hiltrud heeft een kaartje gestuurd uit Cyprus. Er stond een foto op van een tempel en een azuurblauwe lucht. Zo'n land zal ik zelf nooit zien. Bulgarije of Hongarije misschien. Mijn dochter Annabel schreef uit Boedapest: "de zomer wordt spannend". Geen idee wat ze bedoelt. "
"Zaterdag 2 september 1989
Hallo dagboek,
De nieuwste sport voor DDR-ers: over de hekken van de ambassade klimmen. Misschien winnen we er ooit een Olympisch medaille voor. In Boedapest en Praag is de hel losgebarsten. Duizenden mensen zitten in de tuin van de ambassade. Ze eisen dat ze mogen vertrekken. Hopelijk doet Annabel niet mee aan deze nieuwe massaprotesten."
Vlaggetjes om mee te zwaaien
"Achtergrond:
De West-Duitse ambassade in Praag werd op 22 augustus gesloten voor bezoekers. Steeds meer inwoners van de DDR klommen over het hek van het Palais Lobkowicz. Toen ze eind september 1989 eindelijk toestemming kregen om te vertrekken, zaten er inmiddels 6000 mensen opeengepakt in de tuin van de ambassade. In slechts drie dagen liep dit op tot 7600 Oost-Duitsers. "
"Zaterdag 7 oktober 1989
Hallo dagboek,
Wat een feest voor het veertigjarig bestaan! Lachen, gieren, brullen, alsof er niks is gebeurd. We waren op de markt op Alex. Heidelore stond een half uur in de rij voor Delfts blauw servies. Ik heb mezelf getrakteerd op wat biertjes. 's Avonds was de demonstratie op Alex op tv. Duizenden jongeren liepen naar de Palazzo Prozzo. Het is ons gelukt om in die drukte weer thuis te komen met onze nieuwe aanwinsten. Zo heeft iedereen wat. "
"Achtergrond:
De DDR heeft groot uitgepakt voor haar veertigste verjaardag. Terwijl de VIPs feestvierden in het Palast der Republik, verzamelden demonstranten zich 's middags om vijf uur bij de wereldklok op de Alexanderplatz om democratische hervorming te eisen. Ze vervolgden hun route naar het Palast der Republik. Na zonsondergang grepen veiligheidstroepen van de DDR hardhandig in."
"Maandag 9 oktober 1989
Hallo dagboek,
Het balletje begint eindelijk te rollen. Tienduizenden mensen zijn in Leipzig de straat op gegaan. Ze zijn woedend om de vriendjespolitiek in het SED Politburo. Van tevoren gingen de wildste geruchten de ronde. Op het werk zei mijn collega Steve dat er buiten Leipzig tanks stonden. Maar Gorbatsjov stond duidelijk niet toe dat deze werden ingezet. Toch ben ik blij dat ik thuis ben gebleven. Ook in Berlijn waren er ongeregeldheden. "
De Maandagdemonstraties in Leipzig op 9 oktober 1989
Lothar König bij de Maandagdemonstraties
"Achtergrond:
Een paar jaar lang werd elke maandag in de Nikolaikirche in Leipzig gebeden voor vrede. Vanaf maart 1989 kwamen aansluitend aan de kerkdienst mensen bijeen die een verzoek hadden ingediend om het land te mogen verlaten. Ze liepen elke maandag gezamenlijk naar het centraal station. In september 1989 werd de Maandagdemonstratie een symbool van de groeiende spanningen en de politieke crisis. Op 9 oktober 1989 kwamen 70.000 mensen bijeen om zich samen naar het stadscentrum te begeven. "
"Woensdag 25 oktober 1989
Hallo dagboek,
Annabel is echt over de rooie sinds haar trip naar Boedapest in de zomer. Ze dacht erover de grens tussen Hongarije en Oostenrijk over te steken met haar vriend. Maar ze wil niet vluchten zolang ze hier nog kan proberen veranderingen teweeg te brengen. Gisteren is ze naar de Gethsemanekirche gegaan voor een 'informatiegebed'. Daarna trokken ze Berlijn in, naar het gebouw van de Staatsraad om daar te protesteren tegen de aanstelling van Egon Krenz als voorzitter van de Staatsraad. Ze hebben er kaarsjes gebrand op de stoep en leuzen geroepen als: "Egon Krenz, we steunen je niet. Egon, je verkiezing is een leugen, de mensen hebben niet op je gestemd." En: "Doe de tv uit en doe mee!" Waarom? Nou, tv is spannender dan ooit. "
Erich Honecker, algemeen secretaris van de SED en voorzitter van de Staatsraad (1976-1989) Demonstratie tegen Egon Krenz op 24 oktober in Berlijn Reënscenering
"Achtergrond:
Nadat Egon Krenz zijn voorganger Erich Honecker opvolgde als algemeen secretaris van de SED, werd hij verkozen tot voorzitter van de Staatsraad. In de Gethsemanekirche werd een protestbrief geschreven en werd besloten deze gezamenlijk naar de Staatsraad te brengen. Rond de 12.000 demonstranten deden mee aan deze vreedzame tocht door Berlijn."
"Maandag 6 november 1989
Hallo dagboek,
Steve zei bij de lunch dat gisteren een lokale Berlijnse tak van de Sozialdemokratische Partei is opgericht in de Sophienkirche in de Hamburger Straße. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om zich aan te melden. Ons afdelingshoofd Dr. Schmidt mopperde alleen: "Leun niet te ver uit het raam. Als de zaken weer veranderen, ben je de eerste met zijn kop op het blok." Steve zei dat zijn opa lid was van de SPD. Maar dat was links anticommunisme. Tegenwoordig is het de juiste keuze. De organisatie is erg goed. Zodra je lid wordt, wordt de eerste contributie geïnd: 20 DM. En daarmee zijn de DSF (Vereniging voor Duits-Sovjetrussische Vriendschap) en FDGB (Vrije Duitse Vakbond) verdwenen. "
Bonnetje voor de eerste contributie van de SDP
"Achtergrond:
Op 5 november 5 1989 werd een Berlijnse tak van de Sozialdemokratische Partei (SDP) opgericht in de DDR. De partij werd op 7 oktober 1989 opgericht in een pastorie in Schwante. Er werden ook andere lokale afdelingen opgericht en er werden voorzitters gekozen. "
"Vrijdag 10 november 1989
Hallo dagboek,
Annabel is vandaag met haar vriend naar een technofeest in een of andere kelder geweest. Ze zagen er allebei fantastisch uit. Toen ze om twaalf uur nog niet thuis waren, werd ik ongerust. Toen ging de bel. Mijn buurman Krause stond bij de tuindeur met een fles Sekt. "De Muur is open!" riep hij blij. Alle kruispunten waren een gekkenhuis, maar het is allemaal heel vredig. Krause zei dat hij hier al 28 jaar op heeft gewacht. Hopelijk zijn de kinderen veilig in deze chaos. Ze kwamen rond zonsopkomst weer thuis. Ze hadden de hele nacht gedanst op de Kudamm. Volgens Annabel was het het beste feest ooit."
Zelfgemaakt lichtsysteem uit 1986
Achtergrond:
De geboorte van de Berlijnse technocultuur viel samen met de val van de Berlijnse Muur. Onmiddellijk na 9 november 1989 begon de hereniging, in lege kelders. De toonaangevende Berlijnse dj Tanith beschreef de rol van techno als soundtrack van de val van de Muur als volgt: "Toen de Muur viel, hoorden we een knal, en deze knal hoorden we ook in de muziek."
"Zondag 12 november 1989
Hallo dagboek,
Het is een heuse massamigratie. Het station op Friedrichstraße barst uit zijn voegen. Niemand controleert nog identiteitsbewijzen. We zitten als sardientjes in de S-Bahn. Er zijn grote groepen mensen bij het Zoo-station. Het verkeer ligt helemaal plat. De West-Berlijners stonden versteld van het aantal Oost-Berlijners. Ik vroeg waar je de 100 DM, het 'welkomstgeld', kon halen. "Bij een bank of postkantoor", werd mij verteld. In de voorsteden waren de rijen minder lang. Wat maakt het uit? We zijn wel gewend om in de rij te staan. De sfeer was fantastisch. Een postbeambte gaf ons elk 100 Westerse DM en zette een klein stempeltje met de datum op onze identiteitskaarten. "
"Achtergrond:
Aangezien gepensioneerden in de DDR geen West-Duits geld hadden, kreeg lange tijd iedere nieuwe bezoeker uit Oost-Duitsland een welkomstbedrag van 100 DM. Vanaf de dag van de val van de Muur gold deze genereuze sociale maatregel ook voor de nieuwe mensenmassa's die arriveerden. "
In de rij voor het welkomstgeld in de Badstraße in West-Berlijn, 11 november 1989 (foto: Matthias Schubert)
Winfried Witzel over het welkomstgeld
'Muurspecht'
"Donderdag 30 november 1989
Hallo dagboek,
De nieuwste rage is om de Muur in kleine stukjes te hakken. Er komen zelfs jongelui uit Schwaben om een gekleurd stukje beton of een stukje prikkeldraad te bemachtigen. Ik heb in mijn gereedschapskist gezocht naar een hamer een beitel en ben er met Heidelore naartoe gegaan. Al het gehak en gehamer klonk alsof duizend spechten de grenshekken aanvielen. Sommigen namen het mee in een zak. Dat is het beste wat er met de Muur te doen valt. "
Stukjes van de Berlijnse Muur Stukjes van de Berlijnse Muur
"Vrijdag 15 december 1989
Hallo dagboek,
Vandaag moesten we van het afdelingshoofd Dr. Schmidt naar de personeelsafdeling gaan en onze dienstdossiers naar de receptie brengen. Steve werd woedend en zei dat de wijze kameraden alle sporen van hun prachtige en genereuze acties wilden uitwissen. Dr. Schmidt weigerde iets te zeggen. De mensen van de SED gedragen zich nu heel berustend. "
"Achtergrond:
De 'Kaderakte' (dienstdossier) was een profiel dat continu werd bijgewerkt en dat iedere instelling bijhield, vanaf school tot pensioen. De betreffende persoon had er geen inzicht in. Het ministerie voor Staatsveiligheid kon de documenten onbeperkt gebruiken. In 1989 werden de dossiers ook voor werknemers beschikbaar, al werden deze vaak wel eerst bewerkt. "
"Vrijdag 22 december 1989
Hallo dagboek,
De Brandenburger Tor is open. De barrières zijn opzij gezet. De laatste keer dat ik door de poort liep, was in de zomer van '61, toen ik nog een klein jochie was. Nu breekt er een nieuw jaar aan. Wat zal het ons brengen? De hereniging van Duitsland? Annabel was altijd zo kritisch over de DDR, maar opeens is ze niet meer zo enthousiast. We zijn net af van Honecker en co en we lopen al achter die dikke Kohl aan. Wanneer is ze tevreden? "
De barrières bij de Brandenburger Tor worden afgebroken, 21 december 1989 Oud en Nieuw bij de Brandenburger Tor, 31 december 1989 Kerstboom achter de Berlijnse Muur, 26 december 1989
"Achtergrond:
De Brandenburger Tor werd in aanwezigheid van de kanselier van West-Duitsland Helmut Kohl en de premier van de DDR Hans Modrow heropend. De twee regeringsleiders liepen samen door de poort. Ondanks het slechte weer kwamen er 100.000 mensen aan beide zijden kijken."
"Zondag 24 december 1989
Hallo dagboek,
We wilden Kerstmis op dezelfde manier vieren als altijd. Maar het is een nieuwe tijd. Als ik er nu aan denk hoe moeilijk het vorig jaar was om aan een paar chocoladekerstmannen en sinaasappels te komen... We legden al ons westers geld bij elkaar voor de vierde adventweek en zijn naar Neukölln gegaan. Chaos, wat een drukte. Annabel zei dat ze niet zal buigen voor het materialisme van het kapitalistische sociale systeem. Hoe komt het kind aan zulke uitspraken? We hebben voor 34,20 DM een walkman voor haar gekocht."
Een gewilde cassetterecorder
"Maandag 1 januari 1990
Hallo dagboek,
Naar het concert van Hasselhoff bij de Brandenburger Tor geweest. Toen hij het podium op kwam, schreeuwde iedereen "David ... David!" Heidelore kreeg tranen in haar ogen en zei: "Hij ziet er nog knapper uit dan Frank Schöbel." Toen begon hij met 'I've been looking for freedom'. Ik begreep de tekst niet, maar iedereen zong mee met 'Freedom'. Dat is het woord van het jaar voor 1989. "
"Achtergrond:
De single 'Looking for Freedom' ging in Duitsland in 1989 meer dan 70.000 keer per dag over de toonbank en stond acht weken lang boven aan de hitlijsten. Op oudejaarsavond in 1989 zong David Hasselhoff het bij de Berlijnse Muur voor meer dan een half miljoen mensen."
Oudejaarsavond 1989 bij de Berlijnse Muur
LP 'Looking for Freedom'
"Vrijdag 12 januari 1990
Hallo dagboek,
Het westerse geld is allemaal op. Eigenlijk was het niet veel. Lokaal vervoer is tenminste gratis voor Oost-Berlijners. Daar kun je overal mee naartoe. Maar wat valt er te doen als je nog niet eens een kopje koffie kunt bestellen? Annabel geniet tenminste nog van haar vrijheid. Ze is naar de Amerikaanse gedenkbibliotheek geweest en heeft daar een stapel boeken geleend. Ze had daar mensen gezien die boeken terugbrachten die ze niet konden terugbrengen nadat de Muur dit vanaf 13 augustus 1961 verhinderde. Gelukkig rekende de bibliotheek geen boete."
"Dinsdag 16 januari 1990
Hallo dagboek,
Er was gisteravond een flinke rel in Lichtenberg. De poorten van het Stasi-hoofdkwartier zouden eigenlijk moeten worden dichtgemetseld als symbolisch gebaar. Maar de meute was zo opgefokt dat ze over de muren klommen om ze van binnenuit te openen. Vervolgens drongen ze het gebouw binnen en begonnen ze meubilair uit het raam te gooien. De politie keek alleen maar toe en liet het rustig zijn beloop. Modrow kwam uiteindelijk direct uit de rondetafelvergadering, klom in zijn auto en liet via de luidspreker weten dat alles publiek eigendom was."
Oproep van het Nieuwe Forum om openbaar te demonstreren
Achtergrond:
Groepen burgers hielden al vanaf 4 december 1989 Stasi-kantoren bezet in verschillende hoofdsteden van districten. Het Nieuwe Forum riep op om 's avonds op 15 januari 1990 voor het Stasi-hoofdkwartier te demonstreren. De demonstranten stormden het terrein op.
Autorisatiekaart van de burgercommissie voor de opheffing van het ministerie voor Staatsveiligheid; werd gebruikt om toegang te krijgen tot de gebouwen aan de Normannenstraße
"Achtergrond:
In het kantoor van de leider van de Stasi, Erich Mielke, werd in de nacht van 16 januari een burgercommissie opgericht om de ontbinding van de Stasi te bewerkstelligen. Tegelijkertijd werd bij de Centrale Ronde Tafel een werkgroep voor veiligheid tot stand gebracht. Het opdoeken van het ministerie van Staatsveiligheid was begonnen."
"Donderdag 18 januari 1990
Hallo dagboek,
Steve is eindelijk superrevolutionair geworden. Er is een burgercommissie gevormd op het hoofdkwartier van de Stasi. Ze opereren vanuit het kantoor van Erich Mielke, het hoofd van de Stasi. Het gebouw moet in de toekomst een museum worden. Mielke zelf zit in zijn eigen privégevangenis te klagen over de slechte omstandigheden. Het Stasi-complex wordt bewaakt door de politie, en de leden van de burgercommissie hebben een eigen identiteitsbewijs. Steve liet die van hem zien. We wisten niet wat we zagen."
Vrij van werk om deel te nemen aan de Ronde Tafel, 22 januari 1990
"Vrijdag 9 februari 1990
Hallo dagboek,
Steve kwam langs op het werk en vertelde ons over zijn avonturen met de Stasi. Hij gaf zijn vrijwaring van de burgercommissie aan de personeelsafdeling. Natuurlijk ging iedereen meteen akkoord, zelfs Dr. Schmidt. Hij tekende zonder protest. Mensen die loyaal waren aan de oude machthebbers, zijn net zo loyaal aan de nieuwe leiders. En mensen die tegen de stroom in zwommen, blijven dat ook doen. Ik vrees het ergste voor Steves toekomst. "
"Achtergrond:
Het werk van de commissie om de Stasi te ontbinden, ontwikkelde zich tot een voltijdbaan. Het gevolg was dat de overheid besloot dat iedere betrokkene gevrijwaard werd van diens reguliere werk."
"Woensdag 28 februari 1990
Hallo dagboek,
Heidelore is terug van haar bezoek aan haar zus Hiltrud in Düsseldorf. Ze hebben een flinke ruzie gehad. Hiltrud had gezegd dat alle Oost-Duitsers lui en hebberig zijn. Ze willen werken als onder Honecker en leven als onder Kohl. Er staat hen nog een onaangename verrassing te wachten. Heidelore antwoordde dat West-Duitsers alleen maar aan geld denken en geen idealen hebben. Echt fantastische vooruitzichten voor de Duitse eenheid. "
Gebroken vriendschappen... ...en relaties
"Zaterdag 3 maart 1990
Hallo dagboek,
Er is een hoop gaande op school. Annabel, met haar Abitur-eindexamen in het vooruitzicht, heeft het er steeds over. Er wordt nu geen les meer gegeven op zaterdag. De directrice is ontslagen. Haar onderdirectrice heeft nu de positie gekregen, terwijl zij ook lid was van de SED. Bijna iedereen is bij de partij weggegaan. De FDJ is als sneeuw voor de zon verdwenen. Maatschappijleer is afgeschaft. De docenten weten niet meer wat ze moeten behandelen voor geschiedenis en Duits. Ze laten de leerlingen discussiëren. Ze hebben zelfs een leerlingenvertegenwoordiger. Drie keer raden wie dat is..."
"Zondag 18 maart 1990
Hallo dagboek,
De eerste verkiezing waar je vrijwillig naartoe gaat. Ik heb natuurlijk op Kohl gestemd. Dr. Schmidt, ons voormalige afdelingshoofd, zei dat Kohl een geldman is. Daarom heeft hij op PDS gestemd. Maar geld is precies wat Oost-Duitsland nu nodig heeft. Als er niet snel Duitse eenheid komt, zijn we bedrogen. Annabel heeft natuurlijk voor de groen-alternatieve mensenrechtenactivisten gestemd. Dat zijn aardige mensen, maar ik zou ze niet aan het hoofd van een regering willen zien. "
Verkiezingsposter voor de Deutsche Soziale Union (Duitse sociale unie) voor de parlementsverkiezingen van 18 maart 1990.
Verkiezingsposter voor de PDS, de opvolger van de SED, voor de parlementsverkiezingen van18 maart 1990.
"Achtergrond:
De CDU werd met 40,6% van de stemmen de grote winnaar van de verkiezingen voor de Volkskamer, het parlement van de DDR. Het wisselende standpunt van de SPD over hereniging kostte kiezers; de partij kreeg maar 21,8% van de stemmen. De PDS, de opvolger van de SED, haalde een respectabele uitslag van 16,3%. De mensenrechtengroepen die samen de partij Bündnis 90 (Alliantie 90) vormden, kwamen in de politieke marge met slechts 4,8% van de stemmen."
"Woensdag 4 april 1990
Hallo dagboek,
Steve heeft eindelijk ons team verlaten. Hij was officieel weggestuurd naar een commissie voor de ontbinding van de opvolger van de Stasi, het Amt für Nationale Sicherheit (Bureau voor nationale veiligheid). Nu pluist hij Stasi-bestanden door. Tijdens de lunch hadden we hier een verhitte discussie over. Dr. Schmidt zei natuurlijk dat we het verleden achter ons moeten laten. Wat maakt het uit wie er lid was van de Stasi? Daar ben ik juist erg in geïnteresseerd, vooral in Schmidt, die oude SED-klootzak."
'Gevouwen kaart' (officieel identiteitsbewijs) voor medewerkers van het Ministerie voor Staatsveiligheid
Vanaf 15 januari 1990 begon de Centrale Ronde Tafel ongebruikte identiteitsbewijzen van het Ministerie voor Staatsveiligheid te gebruiken als identiteitskaarten voor werknemers.
"Achtergrond:
Uit de Stasi-archieven bleek dat vooraanstaande leden van alle partijen onofficiële collaborateurs waren van het Ministerie voor Staatsveiligheid. Er kwam een groot debat over informanten van het Stasi-systeem. Belangrijke kantoren moesten worden gecontroleerd, te beginnen bij de Volkskamer. "
"Zaterdag 5 mei 1990
Hallo dagboek,
Vandaag hebben we de grond gekocht waar ons huisje staat. Tot nu toe mochten we er wel gebruik van maken, maar was de grond niet van ons, alleen het huis. Zo'n juridische bepaling bestond alleen in de DDR. Het is de bedoeling dat dit wordt geregeld vóór de Duitse hereniging. Iedereen is bang dat huiseigenaars uit hun huizen worden geschopt, ook al wonen ze er al tientallen jaren. Door de grond te kopen en te registreren in het kadaster, hebben we hopelijk juridische poten om op te staan. "
"Achtergrond:
De verkoopwet van 7 maart gaf lokale autoriteiten het recht om openbare stukken land te verkopen aan de eigenaars van de bebouwing op dat land. Deze goedkope kans duurde tot 3 oktober. Het federale gerechtshof bevestigde in 2004 de wettigheid hiervan."
Akte van het gebruiksrecht van een openbaar stuk grond
"Zaterdag 2 juni 1990
Hallo dagboek,
Berlijn verandert. Ik bedoel niet alleen dat de grote muur snel wordt weggehaald. De gangen van de spookstations gaan ook open. In het metrostation van Alexanderplatz zijn muren neergehaald, en opeens worden de trappen, perrons en sporen zichtbaar. We waren zo geïsoleerd in het Oosten dat we de Muur soms niet eens meer zagen. "
Kaartjes van het staatsbedrijf Kombinat Berliner Verkehrsbetriebe (BVB)
"Achtergrond:
De U-Bahn- en S-Bahn-lijnen in Berlijn werden na 13 augustus 1961 verdeeld. Sommige metrolijnen doorkruisten Oost-Berlijn zonder te stoppen bij de zogenaamde 'Geisterbahnhöfe' (spookstations). Alle uitgangen werden door de autoriteiten in het oosten geblokkeerd. Veel metrostations, zoals Stadtmitte en Alexanderplatz werden helemaal opgedeeld. "
"Zondag 10 juni 1990
Hallo dagboek,
Je hoort nu de gekste dingen. Kort voor de nieuwe munteenheid heeft de Stasi spullen van de dienst verkocht aan medewerkers. Ze hebben van tevoren bedrijfsgeld in koffers gestopt. De Guillaume-spionageaffaire heeft veel opschudding veroorzaakt. De man die Willy Brandt ten val heeft gebracht, woont nu in Eggersdorf in een huisje aan de Bötzsee. Zo bedankt het vaderland zijn helden. "
Krantenknipsel over de Guillaume-deal
"Achtergrond:
De persoonlijk medewerker van de West-Duitse kanselier Willy Brandt, Günter Guillaume, werd in 1974 ontmaskerd als spion voor de DDR, waarna hij werd gearresteerd en uiteindelijk werd uitgeruild tegen geheim agenten van het Westen die door het Oostblok gevangen waren genomen. Hij kreeg een huis in Eggersdorf, in de buurt van Strausberg. In 1990 verwierf hij onder dubieuze omstandigheden dienstspullen van het Ministerie van Staatsveiligheid. Alle pogingen om dit ongedaan te maken mislukten. Hij behield het huis tot zijn dood. "
Bankbiljetten van de staatsbank van de DDR
Achtergrond:
Kinderen onder de 14 mochten bedragen tot 2000 Oost-Duitse mark inwisselen tegen een koers van 1:1. Mensen tussen de 15 en 59 mochten maximaal 4000 mark tegen deze koers inwisselen en mensen boven de 59 maximaal 6000 mark. Grotere bedragen, waaronder grotere financiële bezittingen, werden gewisseld met een koers van 2:1. Het wisselen vond plaats via spaarbankrekeningen.
"Maandag 25 juni 1990
Hallo dagboek,
De valutawisseling komt eraan. Op het Zoo-station, Alex en andere plekken houden zich schimmige figuren op. Ze wisselen Oost voor West met een koers van 1:5. De normale manier is om een spaarbankrekening te openen. Op 1 juli wordt per persoon tussen 2000 en 6000 (afhankelijk van de leeftijd) gewisseld met een koers van 1:1 en het restant voor 1:2. Dat is een goede koers. Toch wil niet iedereen dat het geld naar hun rekening gaat. Ze zijn bang dat mensen vragen gaan stellen over de herkomst van het geld. "
"Zaterdag 1 juli 1990
Hallo dagboek,
Wat een prachtige dag: westers geld voor iedereen! Gisteren zijn de winkels leeggekocht. Iedereen wilde zijn laatste Alu-Chips opmaken. Vanochtend vroeg werden de vakken gevuld met de weelde van het westen. Schmidt, die nu in de PDS actief is, mopperde en zei dat dat niet iedereen al het moois kon betalen. "
"Achtergrond:
Na de invoering van de Deutsche Mark, verloren goederen uit de DDR hun marktwaarde. Zelfs lokale producten als boter en melk waren voor consumenten aantrekkelijker wanneer deze een westerse verpakking hadden. Dit was de aanzet tot economische problemen. DDR-producten konden niet meer tegen de concurrentie opboksen, bedrijven gingen failliet en er gingen banen verloren. "
"Woensdag 3 oktober 1990
Hallo dagboek,
Alles is op zijn pootjes terechtgekomen! Duitsland is herenigd. Er was een enorm feest voor de Reichstag. Het vuurwerk was prachtig. Dr. Schmidt zegt dat het oosten het Mezzogiorno van Duitsland wordt. Ik vroeg hem wat hij daarmee bedoelde. De arme streek van Zuid-Italië, legde hij uit. Goed, dan hoeven we tenminste niet meer zo ver te reizen, dacht ik bij mezelf. "
DDR-vlag met uitgeknipt embleem
"Achtergrond:
Het was nu nog slechts een kwestie van formaliteiten. Met de monetaire en sociale samensmelting waren de kernelementen er al. Toch wordt de dag van de hereniging gevierd met een officiële viering voor de Reichstag. Vanaf dat moment staat 3 oktober bekend als de Dag van de Duitse Eenheid en is het een nationale feestdag. "
"Zondag 14 oktober 1990
Hallo dagboek,
De zoon van mijn buurman is met verlof. Hij is nu officier in de Bundeswehr. Ik vroeg hem hoe het voelt om een uniform van de vijand te dragen. Wat is er gebeurd met de diensteed? Hij was een beetje beledigd en zei dat hij zich altijd een Duits soldaat heeft gevoeld. Bevelen zijn bevelen, meer vond hij niet belangrijk. "
"Achtergrond:
Het Nationale volksleger (NVA) werd overgenomen door de Duitse federale strijdkrachten (de Bundeswehr). Dit omvatte de gebouwen, faciliteiten wapens en staf. De meeste hoge officieren werden echter ontslagen uit het leger. Slechts een paar konden in dienst blijven bij de Bundeswehr. "
Militaire identiteitsbewijzen en identiteitsplaatjes van de NVA
"Woensdag 14 november 1990
Hallo dagboek,
Sommige jongeren zien vrijheid aan voor chaos. Er hebben zich allerlei hooligans gevestigd in de verlaten huizen in de Mainzer Straße. Vandaag heeft de politie geweld gebruikt om hen uit de huizen te krijgen. Natuurlijk zat Annabel hier middenin. Ik durfde niet de kijken toen het op tv kwam. Er stonden mensen op het dak en er werden molotovcocktails gegooid naar de bepantserde waterkanonnen. Zoiets zou in de DDR niet gebeurd zijn. "
Een molotovcocktail wordt aangestoken (in scène gezet)
"Achtergrond:
De eerste maanden na de overgang waren er veel wetteloze gebieden in Oost-Berlijn. Krakers uit westerse wijken verhuisden naar lege huizen in Oost-Berlijn en probeerden daar alternatieve culturen van de grond te krijgen. De stadsautoriteiten, onder leiding van de rood-groene brugemeester Momper, reageerden met heftig politiegeweld. "
"Maandag 26 november 1990
Hallo dagboek,
De hereniging was de moeite waard. Vandaag heeft het postkantoor een telefoonlijn aangelegd en de verbinding geactiveerd. Sommige mensen wachten daar al twintig jaar of langer op. Het voelt geweldig om je eigen telefoon te hebben. Nu maar wachten tot ik word gebeld. "
"Achtergrond:
Slechts 16% van de huishoudens in de DDR had een telefoonverbinding. In bepaalde gebieden was dit zelfs 11 of 12%. De rest van de bevolking moest het doen met telefooncellen, die constant defect waren. In 1989 werden 1,2 miljoen aanvragen voor een telefoonaansluiting ingediend. Zelfs mensen die al meer dan twintig jaar op de wachtlijst stonden, hadden vóór 1990 weinig kans om een eigen telefoon te krijgen. "
Aankondiging van de installatie van een telefoonaansluiting op 26 november 1990
Een 'alfa'-telefoon van het staatstelecommunicatiebedrijf Fernmeldewerk Nordhausen
"Zondag 2 december 1990
Hallo dagboek,
Vandaag belde een beleefde jongeman aan bij de achterdeur. Netjes gekleed en goed verzorgd. Ik wist niet dat dat nog bestond. Hij heeft me in de woonkamer een paar prachtige catalogi van tijdschriften laten zien. Als ik het dertigdelige tijdschrift 'Katze im Heim' (Katten in huis) kocht, zou ik een droomstrandvakantie kunnen krijgen naar een locatie naar keuze. Egypte, Kreta, Algarve... Annabel zegt dat het bedrog is en dat we niet eens een kat hebben. "
Ondertekening van een aankoopovereenkomst
"Dinsdag 11 december 1990
Hallo dagboek,
Onze collega Steve, onze archiefrat, was vandaag te gast bij het kerstfeestje van het werkteam. Hij vertelde dat hij van de directeur van zijn oude universiteit een brief had ontvangen waarin de directeur zijn spijt betuigde. Achttien jaar geleden was Steve van de universiteit gestuurd, omdat hij sarcastische opmerking had gemaakt over de ene ware partij. Dat heb ik nooit geweten. Maar Steve heeft nooit zijn mond kunnen houden."
Spijtbetuiging van de Humboldtuniversiteit voor het van de universiteit af sturen van een student om politieke redenen; 13 december 1990
"Achtergrond:
Naast de juridische rehabilitatie van mensen die het slachtoffer waren geworden van politieke vervolging, ontstonden er nu discussies over benadeling in het professionele leven en het van school af sturen door onderwijsinstellingen in de DDR. Op veel universiteiten werden openbare debatten gehouden, waaronder op de Humboldtuniversiteit in Berlijn."
Bestelling van een auto, 20 december 1979
Handboek voor de Trabant P 601 S de luxe: "Ich fahre einen Trabant" (Ik rij een Trabant)
"Zondag 20 januari 1991
Hallo dagboek,
Er waren zoveel moppen in de DDR. We vroegen ons altijd af wie die bedacht. Maar de waarheid is dat de beste grappen werkelijk gebeurd zijn. Vandaag kregen we te horen dat we de Trabant kunnen ophalen die we in 1979 hadden besteld. Wat moesten we daar om lachen! Je kunt nu vast zelfs de kleur kiezen. "
"Zaterdag 2 februari 1991
Hallo dagboek,
Vandaag heeft het nieuwe management uit Düsseldorf zich voorgesteld. Ze hebben het bedrijf voor 1 mark gekocht van de trust. Het strategische doel is om flexibeler te worden om mogelijkheden op de markt optimaal te benutten. Dat kan leuk worden. Schmidt managet nu de personeelsraad. In elk geval heeft hij ervaring met de organisatie. "
Symbolische transactie
"Achtergrond:
Het doel van de trust was om staatsbedrijven te managen en deze te begeleiden naar een markteconomie. Nadat ze een financieel concept hadden ingediend, konden ondernemers dikwijls bedrijven uit Oost-Duitsland overnemen voor een symbolisch bedrag van 1 mark. Vaak gebeurde dit echter puur om de panden en terreinen in bezit te krijgen. Veel bedrijven gingen kort na de overname failliet. "
"Maandag 25 februari 1991
Hallo dagboek,
Mijn collega Lehmann wil scheiden en is nogal van streek. Hij is naar zijn advocaat geweest en zag er de volgende dag ontroostbaar uit. "Ik moet voor de rest van mijn leven voor mijn vrouw betalen. Is dit nou een democratie?" vloekte hij. "Dit is niet waarvoor ik de straat op ben gegaan." Ik kan mij echt niet meer herinneren dat hij de straat op is gegaan in de herfst van '89. "
"Achtergrond:
De familiewetgeving in de DDR was gebaseerd op economische gelijkheid en op onafhankelijkheid van beide partners. Het recht op alimentatie van de gescheiden partner was alleen mogelijk bij arbeidsongeschiktheid. Bovendien waren scheidingen minder ingewikkeld en konden deze sneller worden afgehandeld wanneer beide partijen wilden scheiden. "
Specialistische boeken over DDR-wetgeving
"Zaterdag 2 maart 1991
Hallo dagboek,
Onze nieuwe Opel kan beter niet buiten in de regen staan. We hebben bij de bouwautoriteit toestemming gevraagd om een garage te bouwen. De medewerker pakte er stukken bij over bouwwetgeving en legde de aanvraagprocedure uit. Tekeningen van plannen, meerdere exemplaren, enz. En dan te bedenken dat we klaagden over de bureaucratie van het socialisme. "
Toonaangevend werk 'Baukonstruktionen des Wohnungsbaus' (Bouwconstructies voor de woningbouw)
"Vrijdag 15 maart 1991
Hallo dagboek,
De vorige eigenaars van het huis van de buren hebben vanuit West-Duitsland contact met hen opgenomen. Hun opa ging in 1951 naar het westen en overleed daar in 1959. Maar hij had het vaak over zijn huisje in de DDR. Dus al van jongs af aan had het huis een plek in hun hart. "Niemand krijgt mij mijn huis uit", zei mijn buurman Krause. West-Duitsers zijn bandieten en rovers." Hij gaat nu een jachtgeweer kopen om iedereen neer te schieten die in de buurt van zijn huis komt. Ik heb hem nog nooit zo opgewonden gezien. "
Brief van de burgemeester van Leipzig voor de herverdeling van eigendom, 7 december 1993
"Achtergrond:
Het herenigingsverdrag volgde het principe van "Rückgabe vor Entschädigung' (eerst teruggave, dan schadeloosstelling). Dit leidde tot een golf aan claims voor de teruggave van eigendom. In de meeste gevallen hadden de nieuwe eigenaars de onteigende eigendommen in goed vertrouwen gekocht van de staat. Ze voelden zich benadeeld, vooral als ze veel geld hadden geïnvesteerd in het huis en de grond. Dit leidde tot juridische conflicten die jaren duurden. "
"Maandag 1 april 1991
Hallo dagboek,
Het plein voor het postkantoor gaat weer Postplatz heten. Eerst heette het Dorfplatz, Kaiser-Wilhelm-Platz, Friedrich-Ebert-Platz, Adolf-Hitler-Platz, Ernst-Thälmann-Platz. Ik ben benieuwd of deze naam beklijft. "
"Achtergrond:
De straten en openbare gebouwen werden op verschillende manieren hernoemd. In Berlijn was er een straatnaamcommissie die bestond uit geschiedkundigen en andere experts die aanbevelingen konden doen. De daadwerkelijke beslissingen over de namen waren echter de verantwoordelijkheid van de stadsdistricten. "
Stadsinformatie en plattegrond, vierde editie, 1989
Marx-Engels-Platz (nu Schloßplatz)
"Woensdag 8 mei 1991
Hallo dagboek,
De rode, granieten Sovjetsoldaat voor de school heeft al jaren niemand meer kunnen zien. Het beeld is overwoekerd door onkruid. Nu wil de CDU dit symbool van communistische tirannie weghalen. De PDS is hier fel tegen. Ze hebben een ceremonie georganiseerd voor Overwinningsdag en willen de soldaat zelf meenemen en neerzetten op een privéterrein. Nu steekt de CDU hier een stokje voor. Ze willen het monument niet gratis weggeven en vragen er geld voor. "
Sovjetmonument in Treptow, Berlijn
"Achtergrond:
Gedenkplaatsen en militaire begraafplaatsen van het Rode leger moesten door de Duitsers worden onderhouden; dit was afgesproken in het terugtrekkingsverdrag met Rusland. Deze gedenkplaatsen werden voor veel geld hersteld, ondanks hun stalinistische uiterlijk. Ze gedenken de Russische soldaten die zijn gevallen tijdens de verovering van Duitsland. "
"Donderdag 3 oktober 1991
Hallo dagboek,
Vandaag had ik met Steve en Dr. Schmidt afgesproken in onze oude kroeg om stil te staan bij de Dag van de Duitse eenheid. Na de bedrijfsovername heeft het bedrijf het nog maar een paar maanden volgehouden. Alle medewerkers werden ontslagen. Ik ben met vervroegd pensioen. Annabel is voor een jaar naar de VS. Steve en Schmidt maakten ruzie als vanouds. Niet alles was slecht in de DDR, liet Schmidt nors weten. Steve begon vervolgens een lofzang op de democratie. Alleen al vanwege de reizen die we nu kunnen maken, is het de moeite waard. Alles heeft voor- en nadelen.
De enige vraag is: is het glas half vol of half leeg? "
Is het glas half vol of half leeg?
"Over dit dagboek
Uwe Neumann heeft niet echt bestaan. Hij en zijn dagboek zijn verzonnen door het DDR-museum; dit is niet bedoeld als fictie, maar meer als voorbeeld van typische ervaringen uit die tijd. Hij is geen held of verwoed SED-aanhanger. Geen bijzondere man, maar iemand die met beide benen op de grond staat. Hij gaat mee met de stroming en probeert er het beste van te maken. Een tijdgenoot die je altijd en overal zou kunnen aantreffen. In die zin bestaat Uwe Neumann wel degelijk en is hij zo onsterfelijk als een karakter kan zijn.
www.ddr-museum.de
"
Publisher—Gordon Freiherr von Godin, Director DDR Museum, Berlin
