PADEREWSKI

Człowiek o wielu obliczach

Ignacy Jan Paderewski – Muzeum Narodowe w WarszawieMuzeum Narodowe w Warszawie

Portret Ignacego Jana Paderewskiego (ok. 1918), autor: BAIN NEWS SERVICE, New York (agencja fotograficzna)Muzeum Narodowe w Warszawie

WPROWADZENIE

Ignacy Jan Paderewski (1860–1941) jest jedną z najbardziej niezwykłych postaci w historii Polski. Był zarówno wybitnym pianistą i kompozytorem, jak i politykiem, dyplomatą i mężem stanu. A przede wszystkim był wielkim patriotą.

Portret Ignacego Paderewskiego (Hommage au Grand Polonais), (1916), autor: Leon Kaufmann, pseudonim KamirMuzeum Narodowe w Warszawie

Niezwykła osobowość, ogromna erudycja oraz talent oratorski zjednywały Paderewskiemu przyjaciół i miłośników. Wielka sława, którą zyskał dzięki swej mistrzowskiej grze, otworzyła mu drzwi do najważniejszych salonów ówczesnego świata.

Ignacy Jan Paderewski (1916), autor: HARRIS & EWING, Washington (agencja fotograficzna)Muzeum Narodowe w Warszawie

W towarzystwie dyplomatów, arystokracji i przedstawicieli elity intelektualnej niestrudzenie podnosił i propagował kwestię niepodległości Polsk. Zgromadził liczne międzynarodowe grono sprzymierzeńców sprawy polskiej.

Portret Ignacego Jana Paderewskiego (1892), autor: Edward Burne-JonesMuzeum Narodowe w Warszawie

Dzięki kolekcji zgromadzonej w Muzeum Narodowym w Warszawie możemy poznać różne oblicza wirtuoza, zarówno oficjalne – wybitnego muzyka, męża stanu i przyjaciela znakomitości ówczesnego świata...

Ignacy Jan Paderewski z żoną Heleną i grupą osób towarzyszących w strojach Maorysów w Rotorua, podczas tournée pianisty w Nowej Zelandii (1904), autor: Fotograf nieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

... jak i bardziej prywatne – człowieka w ciągłym ruchu, podróżującego po całym świecie w czasie licznych tras koncertowych. Człowieka oddanego rodzinie oraz kolekcjonera sztuki dalekowschodniej.

Ignacy Jan Paderewski przy fortepianie. Rysunek z cyklu portretów muzyków koncertujących w Wiedniu (ok. 1899), autor: Hans Schliessmann (1852–1920)Muzeum Narodowe w Warszawie

WYBITNY PIANISTA I KOMPOZYTOR

Paderewski był jednym z najsłynniejszych muzyków przełomu XIX i XX wieku. Mistrzowska gra na fortepianie i charyzma sceniczna zapewniły artyście międzynarodowy sukces, podziw i uwielbienie słuchaczy.

Ignacy Jan Paderewski w wieku 10 lat, przy pianinie (ok. 1870), autor: Fotograf nieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

Paderewski od dziecka wykazywał niezwykły talent muzyczny. „Gdy miałem trzy lata, przejawiałem już pewne skłonności do muzyki. Fortepian mnie pociągał” – wspominał.

Fortepian koncertowy Ignacego Jana Paderewskiego, Steinway & Sons (1925), autor: Steinway & SonsMuzeum Narodowe w Warszawie

Wielu wybitnych artystów grało wyłącznie na fortepianach Steinway, zarówno na koncertach, jak i podczas domowych ćwiczeń. Firma zapewniała im instrumenty i organizowała specjalne trasy koncertowe, aby zapewnić sobie reklamę. Wśród artystów Steinwaya znaleźli się między innymi Anton Rubinstein, George Gershwin, Cole Porter i Siergiej Rachmaninow. Do tego grona należał również Ignacy Jan Paderewski.

Koncert Ignacego Jana Paderewskiego w Royal Albert Hall w Londynie (12 stycznia 1933), autor: LONDON DAILY MAILMuzeum Narodowe w Warszawie

W czasie swojej wieloletniej kariery Paderewski zagrał setki koncertów na pięciu kontynentach, w największych salach widowiskowych. Fotografia przedstawia siedemdziesięciotrzyletniego Ignacego Jana Paderewskiego podczas występu w Royal Albert Hall w Londynie. Publiczność uwielbiała jego fascynującą grę oraz charyzmę. Sławę, jaką się cieszył, można porównać do popularności współczesnych gwiazd muzyki.

Ignacy Jan i Helena Paderewscy w pociągu (marzec 1921 (?)), autor: Fotograf nieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

CZŁOWIEK W PODRÓŻY

Znaczną część życia artysta podróżował i koncertował zarówno na największych europejskich i światowych scenach, jak i w prywatnych salonach. Odbył 20 turnee po samych tylko Stanach Zjednoczonych, od wybrzeży Atlantyku po Pacyfik. Na niewygody cygańskiego życia Paderewscy znaleźli sposób – około 1900 roku kupili wagon kolejowy i podróżowali w nim po Stanach Zjednoczonych jak w prywatnym kamperze. We wnętrzu mieścił się salon, rzecz jasna z fortepianem, oraz sypialnia.

Ignacy Jan Paderewski z żoną Heleną i grupą osób towarzyszących w strojach Maorysów w Rotorua, podczas tournée pianisty w Nowej Zelandii (1904), autor: Fotograf nieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

Do zbiorów muzealnych trafiła grupa fotografii, wśród których są także zdjęcia z wypraw, często o reporterskim charakterze, np. z wycieczki do wioski Maorysów Whakarewarewa (Rotorua). Przedstawiają roześmianych i rozluźnionych małżonków ubranych w tradycyjne stroje, czyli futrzane sukienki.

Podróżny kufer-szafa Ignacego Jana Paderewskiego Podróżny kufer-szafa Ignacego Jana PaderewskiegoMuzeum Narodowe w Warszawie

Trasy wojaży państwa Paderewskich można odtworzyć na podstawie naklejek na ich kufrze podróżnym.

Zestaw łyżeczek pamiątkowych zbieranych przez Ignacego i Helenę Paderewskich w czasie ich podróży – Różni wytwórcyMuzeum Narodowe w Warszawie

Z licznych podróży Paderewscy przywozili ciekawe pamiątki, wyróżnia się spośród nich kolekcja łyżeczek z herbami miast, panoramami kurortów i przedstawieniami atrakcji turystycznych. Najciekawsze pochodzą z trasy koncertowej po Australii i Nowej Zelandii w 1904 roku. Ich dekoracje dostarczają ciekawych informacji o historii i architekturze tych miejsc.

Zestaw łyżeczek pamiątkowych zbieranych przez Ignacego i Helenę Paderewskich w czasie ich podróży – Różni wytwórcyMuzeum Narodowe w Warszawie

Co ciekawe, łyżeczka z napisem „Detroit” powstała w znanym paryskim warsztacie złotniczym Henriego Soufflota. Częstą praktyką było bowiem powierzanie wykonania luksusowych souvenirów firmom zagranicznym, biegłym w danej dziedzinie rzemiosła. Trzonek łyżeczki z Sydney zdobi herb stanowy, a na szerokim czerpaku naszkicowano powstały w latach 80. XIX wieku ratusz Nowej Południowej Walii zbudowany w stylu późnowiktoriańskim.

Na kolejnej, mającej formę typową dla tego typu amerykańskich wyrobów, wyryto potężny budynek zakładu wodoleczniczego w nadmorskim kurorcie Helena w Montanie, zbudowany w 1889 roku, kiedy to leczenie w naturalnych ciepłych źródłach zyskało w Stanach wielką popularność. Łyżeczkę z Toronto wieńczy emaliowany herb z liściem klonu, a na czerpaku gotycyzujący budynek projektu słynnego architekta E.J. Lennoxa, ówcześnie największy ratusz w Ameryce Północnej.

Portret Ignacego Jana Paderewskiego (1891), autor: LONDON STEREOSCOPIC AND PHOTOGRAPHIC COMPANYMuzeum Narodowe w Warszawie

WIELKI POŚRÓD WIELKICH

Paderewski cieszył się ogromną popularnością w elitarnych kręgach artystycznych i dyplomatycznych, a szeroka publiczność darzyła go uwielbieniem, zwłaszcza jej kobieca część.

Portret królowej Wiktorii, z autografem (1900), autor: John ChancellorMuzeum Narodowe w Warszawie

Do grona admiratorów jego talentu i uroku osobistego należały znakomitości świata sztuki, arystokracji, polityki i finansjery. Miłośniczką Paderewskiego była również brytyjska monarchini, królowa Wiktoria.

Ignacy Jan i Helena Paderewscy z Jackie Cooganem, dziecięcą gwiazdą Hollywood, podczas uroczystości na ranczu Paso Robles w Kalifornii (lato 1921), autor: John C. MilliganMuzeum Narodowe w Warszawie

Do grona słynnych znajomych Paderewskiego zaliczał się Jackie Coogan, dziecięca gwiazda Hollywood, tytułowy „Brzdąc” z filmu Charliego Chaplina.

Fotografia wykonana została latem 1921 roku na pikniku zorganizowanym przez Ignacego i Helenę Paderewskich na ich ranczo w Paso Robles w Kalifornii. Chłopiec zadeklarował swoją pomoc w organizowanej przez Paderewskich akcji pomocy polskim dzieciom – ofiarom pierwszej wojny światowej. Zobowiązał się przekazać na rzecz sierot wojennych w Polsce pieniądze ze sprzedaży swoich fotografii z autografami.

W dzień otwarcia I-ego Sejmu Polskiego – lando z Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim i premierem Ignacym Janem Paderewskim w otoczeniu szwadronu honorowego na Placu Zamkowym w Warszawie, 9 lutego 1919 r. (po 1919), autor: Feliks Szewczyk (1863–1932)Muzeum Narodowe w Warszawie

Wielcy artyści tamtych czasów dedykowali i ofiarowywali Paderewskiemu swe dzieła. W 1930 roku twórcy związani z Towarzystwem Zachęty Sztuk Pięknych podarowali Paderewskiemu swoje rysunki i grafiki.

Jednym z dzieł z teki zachętowskiej bezpośrednio odnoszących się do osoby obdarowanego, jest akwarela Feliksa Szewczyka, przedstawiająca powóz z Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim i premierem Ignacym Paderewskim w otoczeniu szwadronu honorowego pierwszego pułku szwoleżerów na Placu Zamkowym.

Waza ze scenami z życia Indian, dar firmy Steinway and Sons (1892), autor: firma TIFFANY & Co.Muzeum Narodowe w Warszawie

Wśród najciekawszych darów przekazanych Paderewskiemu jest też prezent od firmy Steinway & Sons – waza wyprodukowana przez Tiffany & Co., jeden z największych amerykańskich domów jubilerskich.

Willa Riond-Bosson w Szwajcarii należąca do Ignacego Jana Paderewskiego (ca 1900), autor: Fotograf nieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

DOMATOR ODDANY SWOJEJ RODZINIE

Willa Riond-Bosson, niedaleko miejscowości Morges nad Jeziorem Genewskim, zajmowała wyjątkowe miejsce wśród licznych posiadłości Paderewskiego. To tam na obczyźnie wraz z żoną Heleną stworzył prawdziwy dom.

Cabinet de travail de Mr Paderewski. Riond-Bosson près Morges (Suisse) [Gabinet Ignacego Jana Paderewskiego w willi w Riond-Bosson k. Morges w Szwajcarii] (ok. 1908), autor: wyd. J. Regamey, MorgesMuzeum Narodowe w Warszawie

Liczne nagrody mistrza: wieńce, dyplomy, puchary, a także portrety domowników zajmowały w Riond-Bosson honorowe miejsce.

Portret Ignacego Jana Paderewskiego, Charles Giron (1850–1914), 1907, Kolekcja: Muzeum Narodowe w Warszawie
Pokaż mniejWięcej informacji

Portret Heleny Paderewskiej (1909), autor: Charles Giron (1850–1914)Muzeum Narodowe w Warszawie

Ściany willi Riond-Bosson zdobiły portrety Paderewskich, namalowane przez szwajcarskiego malarza Charlesa Girona.

Helena z Rosenów była drugą żoną Ignacego Jana Paderewskiego. Przeżyli razem prawie czterdzieści lat. Wspierała muzyczną i polityczną karierę męża, a także jego działania na rzecz niepodległej Polski.

Helena Paderewska na swojej farmie kur raso - wych w Riond-Bosson k. Morges w Szwajcarii, Fotograf nieznany, ok. 1925, Kolekcja: Muzeum Narodowe w Warszawie
Pokaż mniejWięcej informacji
Etablissement d’Aviculture de Mme Paderewska. Riond-Bosson près Morges (Suisse) [Farma kur ozdobnych Heleny Paderewskiej, Riond-Bosson k. Morges w Szwajcarii], wyd. J. Regamey, Morges, ok. 1908, Kolekcja: Muzeum Narodowe w Warszawie
Pokaż mniejWięcej informacji

W wolnych chwilach Helena Paderewska oddawała się oryginalnej pasji – hodowli kur ozdobnych. Żona wirtuoza należała do towarzystwa hodowców drobiu w Szwajcarii, Francji, Belgii i Anglii, a na terenie ich szwajcarskiej posiadłości Riond Bosson założyła imponującą farmę. Z upodobaniem prezentowała najpiękniejsze okazy na wystawach kur rasowych, z których przywoziła liczne wyróżnienia i nagrody.

Dotknij, aby odkryć

Willa Riond-Bosson w Szwajcarii należąca do Ignacego Jana Paderewskiego
00:00

Dziś okrągły budynek, niegdyś stanowiący część należącej do Paderewskiej farmy kur ozdobnych, jest jedyną pozostałością po willi Paderewskich Riond-Bosson we współczesnym Morges.

Talerzyk zdobiony sceną dworską oraz motywami roślinnymi (XVIII w.), autor: NieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

MIŁOŚNIK SZTUKI DALEKIEGO WSCHODU

Ignacy Jan Paderewski, wielki miłośnik sztuki, uległ panującej modzie na gromadzenie orientaliów i z wielkim zaangażowaniem oddawał się tej pasji. Z upodobaniem gromadził w willi Riond-Bosson dalekowschodnie dzieła sztuki – głównie z Chin, ale także z Japonii oraz Indochin.

Czarka zdobiona sceną figuralną (XVIII w.), autor: NieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

Z pomocą zaufanych marszandów i antykwariuszy stworzył imponującą kolekcję, liczącą kilkaset obiektów – z ceramiki, metalu, laki, kamienia, kości, szkła oraz drewna.

Butla księżycowa zdobiona owadami wśród roślin na tle chińskiego meandra (2. poł. XVIII w.), autor: NieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

W kolekcji wyróżnia się grupa chińskich osiemnasto- i dziewiętnastowiecznych naczyń dekorowanych techniką emalii komórkowej cloisonné, która polegała na zdobieniu metalowej powierzchni barwną pastą szklaną.

Ignacy Jan Paderewski (1916), autor: HARRIS & EWING, Washington (agencja fotograficzna)Muzeum Narodowe w Warszawie

PATRIOTA, POLITYK, MĄŻ STANU

Ignacy Jan Paderewski przez całe życie działał na rzecz ojczyzny. Korzystając ze swych licznych kontaktów i niezwykłej popularności niestrudzenie orędował za przywróceniem Polakom prawa do własnego państwa.

Dyplom członka honorowego dla Ignacego Jana Paderewskiego od Bractwa Kurkowego Strzelców Krakowskich (6 listopada 1910), autor: Stanisław Tondos (1854–1917), pracownia introligatorska Roberta Jahody, KrakówMuzeum Narodowe w Warszawie

Za początek działalności publicznej Paderewskiego uznaje się 1910 rok – rocznicę 500-lecia zwycięstwa nad Krzyżakami pod Grunwaldem, kiedy ufundował on pomnik upamiętniający wielki polski triumf. Na uroczystości odsłonięcia pomnika Paderewski w płomiennym przemówieniu podkreślił, że dzieło to powstało z miłości do ojczyzny, jako symbol jej dawnej chwały i zapowiedź lepszej przyszłości. Członkowie Bractwa Kurkowego Strzelców Krakowskich wykorzystali motyw pomnika Grunwaldzkiego w przeznaczonym dla muzyka dyplomie uznania, jako znak wielkiego zaangażowania mistrza Paderewskiego w sprawy Ojczyzny. Sam pianista podkreślał później, że ufundowanie tego pomnika stanowiło dla niego punkt zwrotny i skłoniło go do podjęcia działalności politycznej.

Wilson i Paderewski – pocztówka z cyklu: „Pictures from the Glorious Days of the Polish-American Fraternity” – „Obrazy z chlubnych dni braterstwa polsko- -amerykańskiego” (1939), autor: Artur Szyk (1894–1951, autor pierwowzoru), wyd. Drukarnia Narodowa; © Artur SzykMuzeum Narodowe w Warszawie

Podczas pierwszej wojny światowej, społeczna i polityczna aktywność pianisty ujawniła jego kolejny talent – skutecznego negocjatora i dyplomaty. Uważa się, że to dzięki zabiegom Paderewskiego, prezydent Wilson umieścił w swej deklaracji 13. punkt o konieczności stworzenia niepodległego państwa polskiego.

Przed otwarciem Sejmu [Józef Piłsudski i Ignacy Jan Paderewski w drodze na uroczystość inauguracji Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w dn. 9 lutego 1919] (1919), autor: Fotograf nieznanyMuzeum Narodowe w Warszawie

Gdy w 1918 roku państwo polskie powróciło na mapę Europy, Paderewski zrezygnował na pewien czas z kariery muzycznej i w następnym roku podjął się przewodzenia polskiemu rządowi.

Portret Ignacego Jana Paderewskiego Portret Ignacego Jana PaderewskiegoMuzeum Narodowe w Warszawie

Ignacy Jan Paderewski był człowiekiem o wielu obliczach – wybitnego muzyka, dyplomaty, męża stanu, gorliwego patrioty, ale również oddanego rodzinie domatora, przyjaciela i wytrawnego kolekcjonera. Trudno przecenić jego zasługi dla odzyskania przez Polskę niepodległości.

Dotknij, aby odkryć

Muzeum Narodowe w Warszawie honoruje go też jako swego wielkiego darczyńcę. To tutaj, w Galerii Sztuki XIX Wieku, można na co dzień podziwiać najsłynniejszy portret Paderewskiego, autorstwa słynnego malarza Lawrence’a Almy-Tademy.

Autorzy: artykuł

Kuratorki
Dr Magdalena Pinker
Joanna Bojarska-Cieślik, dr Anna Feliks, Joanna Popkowska

Kurator GCI
Magdalena Majchrzak

Tłumaczenia
Dr Magdalena Pinker, Aleksandra Szkudłapska, Simon Włoch

Proofreading
Charlie Smith

Redakcja
Joanna Habiera

-----

Wystawa pod honorowym patronatem Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego

Wystawa w ramach cyklu „3 × Niepodległa w Muzeum Narodowym w Warszawie” pod Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości 1918 - 2018.

Cykl realizowany w ramach Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017–2021

Partner wystawy
Narodowe Archiwum Cyfrowe

Twórcy wszystkich multimediów
Pokazane artykuły w niektórych przypadkach mogły zostać przygotowane przez firmy niezależne, dlatego nie zawsze będą zgodne z poglądami wymienionych poniżej instytucji, które dostarczyły te materiały.
Odkryj więcej
Powiązany motyw
Stulecie polskiej sztuki
Inspiracje i znaczenie wybitnych polskich artystów XX wieku
Zobacz temat
Strona główna
Odkrywaj
Zagraj
W pobliżu
Ulubione