Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου

Η Εθνική Πινακοθήκη ιδρύθηκε στις 10 Απριλίου 1900. Οι πρώτες συλλογές της προέρχονταν από το Πολυτεχνείο και το Πανεπιστήμιο. Σ’ αυτές προστέθηκαν αμέσως μετά σημαντικές δωρεές. Σήμερα η Εθνική Πινακοθήκη περικλείει στις συλλογές της περισσότερα από 20.000 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής και άλλων μορφών τέχνης και αποτελεί το θησαυροφυλάκιο της νεότερης ελληνικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, καλύπτοντας μια περίοδο από τα μεταβυζαντινά χρόνια ως τις μέρες μας. Διαθέτει επίσης μία αξιόλογη συλλογή δυτικοευρωπαϊκής ζωγραφικής. Το 1954 η Εθνική Πινακοθήκη συγχωνεύτηκε με το κληροδότημα Αλεξάνδρου Σούτσου απ’ όπου προέρχεται και η διπλή της ονομασία.
Ο θεσμικός ρόλος της Εθνικής Πινακοθήκης είναι η συλλογή, διαφύλαξη, συντήρηση, μελέτη και έκθεση έργων τέχνης, με σκοπό την αισθητική καλλιέργεια του κοινού, την διά βίου εκπαίδευση μέσα από την τέχνη και την ψυχαγωγία που αυτή προσφέρει, αλλά και την αυτογνωσία των Ελλήνων με τη βοήθεια της ιστορίας της τέχνης, η οποία εκφράζει σε συμβολικό επίπεδο τον εθνικό βίο.
Η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου διαθέτει μια πλούσια βιβλιοθήκη με ανεκτίμητο αρχειακό υλικό και εξειδικευμένα εργαστήρια συντήρησης, εξοπλισμένα με τα πιο σύγχρονα συστήματα ανίχνευσης, μελέτης και αποκατάστασης έργων τέχνης. Διαθέτει επίσης ένα άξιο επιστημονικό, διοικητικό και φυλακτικό προσωπικό, που καλύπτει με επάρκεια και αφιλοκερδή ζήλο τις απαιτητικές και πολύμορφες λειτουργίες ενός τόσο σημαντικού μουσείου.
Η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, με σκοπό να επεκτείνει τη δράση και τον παιδαγωγικό της ρόλο και στην περιφέρεια, πρόσθεσε στην προϋπάρχουσα Κουμαντάρειο Πινακοθήκη Σπάρτης τέσσερα ακόμη παραρτήματα: στην Κάτω Κορακιάνα της Κέρκυρας,το 1993, στο Ναύπλιο, το 2004, το μουσείο Χρήστου Καπράλου στα Πλακάκια της Αίγινας (το 2006, το Ίδρυμα Χρήστου και Σούλης Καπράλου περιήλθε με Προεδρικό Διάταγμα, ύστερα από ομόφωνη απόφαση του οικείου Δ.Σ., στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου και, έκτοτε, το Μουσείο Χρήστου Καπράλου λειτουργεί ως παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης) και το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (ΙΣΕΤ) ΤΟ 2021 (το Μάρτιο 2021 ολοκληρώθηκε η δωρεά του Ινστιτούτου Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης (ΙΣΕΤ) στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου).
Από το 2004, στο Άλσος Στρατού στην περιοχή Γουδή βρίσκεται και λειτουργεί η Εθνική Γλυπτοθήκη, η οποία στεγάζει την ιστορία της νεότερης ελληνικής γλυπτικής, φιλοξενώντας συγχρόνως και περιοδικές εκθέσεις. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος χρηματοδότησε τόσο τις μελέτες για τον εκσυγχρονισμό των δυο διατηρητέων κτιρίων των παλαιών βασιλικών στάβλων του ιππικού όσο και την παρουσίαση των συλλογών γλυπτικής σε ένα από τα δίδυμα κτίρια και σε υπαίθριο χώρο έξι στρεμμάτων. Η ανακαίνιση πραγματοποιήθηκε με την ένταξη του έργου στο Γ΄ ΚΠΣ από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Με το πέρασμα του χρόνου η ανάγκη επέκτασης ήταν επιτακτική. Και πράγματι το νέο κτήριο εγκαινιάστηκε το 2021. Στο παλαιό κτίριο των 9.720 μ2 έχουν προστεθεί άλλα 11.040 μ2, υπερδιπλασιάζοντας τους λειτουργικούς του χώρους (σύνολο 20.760 μ2). Το μουσείο απέκτησε πρόσθετους εκθεσιακούς χώρους 2.230 μ2, σύγχρονες αποθήκες έργων τέχνης 1.645 μ2, αμφιθέατρο – συνεδριακό κέντρο 240 θέσεων, βιβλιοθήκη, που αναπτύσσεται σε δυο ορόφους, σύγχρονα και πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια συντήρησης, εξοπλισμένα γραφεία διοίκησης, χώρους εκπαιδευτικών προγραμμάτων, και μεγάλη αίθουσα υποδοχής 910 μ2, όπου φιλοξενούνται, εκτός από το εκδοτήριο εισιτηρίων και το βεστιάριο, μεγάλο πωλητήριο και σαλόνι ψηφιακής πληροφόρησης. Ένα δεύτερο πωλητήριο υπάρχει στον Γ’ όροφο όπως και ένα εστιατόριο με πανοραμική θέα της Ακρόπολης και της Αθήνας. Καφέ λειτουργεί και στο ισόγειο του κτηρίου με κήπο.
Ο εμπνευσμένος σχεδιασμός της νέας Εθνικής Πινακοθήκης αλλάζει, όχι μόνο στη λειτουργία της, αλλά και στο πρόσωπό της, προσαρμοζόμενη στη μουσειολογική και αισθητική αντίληψη του 21ου αιώνα. Το έργο εντάσσεται στο ΟΠ «Αττική 2007-2013» με την απόφαση του ΕΥΠΟΤ/Α1 ΑΤΤ ATT 24/1411/11-04-12 υπό την επίβλεψη της Γενικής Γραμματέως, Υπουργό Πολιτισμού κα Λίνα Μενδώνη. Ο προϋπολογισμός συμπληρώθηκε από τη γενναιόδωρη υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Η συμβεβλημένη κατασκευαστική εταιρεία, ΤΟΜΗ Α.Ε. επελέγη με διεθνή διαγωνισμό. Το έργο υλοποιήθηκε υπό την εποπτεία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεότερων και Σύγχρονων Μνημείων).