Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy, Polska

Kościoły powstały w wyniku ustaleń Pokoju Westfalskiego z 1648 roku, kończącego wojnę trzydziestoletnią. Pokonanym Protestantom odmówiono prawa do wyznawania wiary i posiadania własnych kościołów, wobec czego rozpoczęli negocjacje mające na celu poprawę ich sytuacji.

Ostatecznie uzyskali pozwolenie na wzniesienie trzech nowych kościołów, jednak postawiono rygorystyczne warunki: świątynie miały zostać zbudowane poza murami miasta z nietrwałych materiałów (drewna i gliny), nie mogły mieć wież, a budowa miała być zrealizowana w ciągu jednego roku.

Architekt i inżynier Albrecht von Säbisch stanął przed wyzwaniem pogodzenia tych wymogów z oczekiwaniami rozległej wspólnoty ewangelickiej regionu, dla której miały to być jedyne kościoły. Jego pomysły i projekty odniosły sukces.

Kościół Ducha Świętego w Jaworze został zbudowany w latach 1654-1655, jako prostokątna, trójnawowa bazylika z trójbocznym prezbiterium. 
Niestety, trzeci z Kościołów Pokoju, zbudowany w Głogowie w 1652 r., spłonął w pożarze w 1758 r.

Zgodnie z nałożonymi restrykcjami Kościoły Pokoju początkowo nie posiadały dzwonnicy. Jednak z biegiem czasu i one zostały wzniesione: jako obiekt wolnostojący w Świdnicy oraz przylegający do korpusu kościoła w Jaworze.

Bogaty, barokowy wystrój kościołów w Świdnicy i Jaworze odbiega od prostoty wnętrz tradycyjnego ewangelickiego domu modlitwy, jednak jest spójny z panującymi wówczas ogólnoeuropejskimi nurtami artystycznymi.

Empory położone na kilku poziomach są pokryte tekstami z Biblii i scenami alegorycznymi, bogato zdobione epitafiami, tarczami cechowymi m.in. piekarzy, piwowarów, rzeźników, sukienników oraz portretami mieszczan i szlachty.

Kościelne epitafia wraz z dekoracjami malarskimi i snycerskimi w interesujący sposób łączą formy barokowe oraz tematykę związaną z teologią protestancką. Obrazują również status społeczny i materialny członków gmin ewangelickich.

W przeciwieństwie do świątyń katolickich wiele epitafiów umieszczono na zewnątrz budynków, celem zaoszczędzenia miejsca wewnątrz kościoła.

Malarskie i rzeźbiarskie przedstawienia fundatorów i dobroczyńców kościołów znajdują się na parapetach empor, elementach konstrukcyjnych i stropach.

Budowę Kościołów Pokoju w Jaworze i Świdnicy należy uznać za niezwykłe osiągnięcie technologiczne – biorąc pod uwagę ograniczoną kubaturę wnętrza wynikającą z możliwości konstrukcyjnych i dostępnych materiałów budowlanych, efekt był imponujący.

Kościoły Pokoju zachowały swoją oryginalną formę architektoniczną oraz funkcje świątyń ewangelicko-augsburskich. Niezmienne pozostają również relacje przestrzenne kościołów i znajdujących się w ich otoczeniu zabudowań parafialnych i cmentarzy. W 2001 roku zostały wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.