Stanisław Wyspiański: życie ukazane w pastelach

Franciszek Wyspiański - ojciec wybitnego artysty, rzeźbiarz i mieszkaniec Krakowa. Był związany z młodą krakowską inteligencją, z grupą tzw. "przedburzowców", którzy w życiu kulturalnym ówczesnego Krakowa, w pierwszej połowie lat 60. XIX wieku odegral niezmiernie ważną, ożywczą rolę.

Narodziny najmłodszego syna stały się dla artysty inspiracją do obrazów poświęconych najbliższej rodzinie, żonie i dzieciom, m.in. "Macierzyństwa", zakupionego i ofiarowanego do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie przez Feliksa Jasieńskiego. W tym pochodzącym z 1905 roku przedstawieniu, z podwójnym wizerunkiem córki Heleny, artysta niemal dokładnie powtórzył, namalowany trzy lata wcześniej, „obraz” żony karmiącej Stasia. Zmienił jedynie kolorystykę stroju matki i dziecka. Teofilę „ubrał” w barwny zielono-rudy kaftan „haftowany” w fuksje, Stasia zaś w jednobarwną koszulkę w kolorze ciepłej ochry.

Wizerunki żony i dzieci artysty często pojawiały się na obrazach i rysunkach Wyspiańskiego z lat 1904-1905.

W zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie znajduje się pięć wizerunków Helenki, córki artysty – dwa pastelowe i trzy graficzne. Oba pastelowe wizerunki: Główka Helenki z 1900 i Helenka z wazonem z 1902 roku, podarowane do zbiorów Muzeum przez Feliksa Jasieńskiego, to doskonałe portrety ukochanej córeczki, nowatorskie w formie i sposobie kadrowania obrazu.

Pełne ojcowskiej czułości są także trzy pastelowe wizerunki synka Mietka, pochodzące z roku 1901, 1902 i 1904, oraz dwa graficzne z 1901 i 1902.

Słynne Widoki na Kopiec Kościuszki zostały stworzone przez artystę zamkniętego w czterech ścianach Błękitnej Pracowni z powodu nękającej go choroby. Motorem do stworzenia tych studiów było pragnienie wydostania się poza mury mieszkania.

Wydawało się, że wiejskie powietrze, przynoszące ulgę schorowanemu artyście, poprawi jego zdrowie. Nawet opiekujący się nim lekarze nie tracili nadziei na to, że powstrzymanie choroby jest możliwe. Z czasem jednak stan Wyspiańskiego, mimo wysiłków podejmowanych przez jego otoczenie, gwałtownie zaczął się pogarszać.