Uygun Adım Marş!

Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyun mezunu bir asker olan ve spora büyük ilgi duyan Selim Sırrı Tarcan (1874-1957), II. Meşrutiyet Dönemi’nde siyasi olaylara karışmasından ötürü 1909’da bir yıllığına yurt dışı görevine atandı. Bu zorunlu seyahati, spor yazarlığı ve öğretmenliği merakını geliştirme imkânı olarak gören Tarcan, İsveç’e gönderilmeyi talep etti.

Pehr Henrik Ling’in 1813’te Stockholm’de kurduğu Gymnastiska Centralinstitutet’te [Kraliyet Jimnastik Merkez Enstitüsü] eğitim aldığı dönemde estetik, tıbbi, askerî ve eğitsel niteliklere sahip Ling jimnastik sistemine yoğunlaştı.

SESİMİZİ YER, GÖK, SU DİNLESİN

İstanbul’a döndüğünde askerlikten istifa eden Tarcan, süregelen reformlar kapsamında bir beden eğitimi sistemi hazırlamakla görevlendirildi. Toplumsal yapıyı güçlendirme, sağlıklı ve kudretli kuşaklar yetiştirme hedefiyle hem erkek hem de kadın öğretmenlerle çalışmalara başladı. Cumhuriyet Türkiye’sinin gelişiminde büyük önem arz edecek bu ülküler, ilk kez 1916’da Kadıköy’de düzenlenen İdman Bayramı’yla hayat buldu.

Tarcan, gençlere bir jimnastik felsefesinin yanı sıra, bayramlarda eşlik edebilecekleri bir marş kazandırdı. İsveçli besteci Felix Körling’in "Tre trallande jäntor" [Şakıyan Üç Genç Kız] adlı halk şarkısına 1916’da yazdırdığı Türkçe sözlerle "Gençlik Marşı" ortaya çıktı.

Nancy Atakan: "Osmanlı döneminde doğan bu kadın [Azade] benim ilk Türk jimnastik öğretmenim oldu. Otuz beş yıl önce emekli olup bana egzersizlerinin bir videosunu verdiğinde o yetmişlerinde; ben ise henüz yirmili yaşlarımdaydım. ‘Passing On I’ [Aktarma I] (2015), bu kayıtların kısaltılmış ve düzenlenmiş bir versiyonu."
Tarcan’ın büyük kızı Selma (Mimaroğlu) modern dans, küçük kızı Azade (Kent) ise terapötik jimnastik alanında öncü isimler oldu.

“Benim adım Azade.
II. Meşrutiyet’in ilan edildiği 1908 yılında doğdum. Bir zamanlar ‘Meşrutiyet Aslanı’ olarak anılan babam bana ‘özgür’ anlamına gelen Azade adını verdi.”

“Babam bize yurt dışına gönderilme nedenini hiç anlatmadı ama bir söylentiye göre, etkileyici bir hatip olarak öne çıkması İttihat ve Terakki yönetiminde hoşnutsuzluk uyandırmıştı. Harbiye nazırlığı yapan yakın arkadaşı, babamı onların hışmından korumak için Paris’te bir göreve atadı.

"Bir diğer söylentiye göre, babamın politik eylemlerine öfkelenen Sultan Abdülhamid, halk tarafından sevilir bir kişilik olmasından ötürü idam edilmesi yerine yurt dışına gönderilmesine karar vermişti. Her ne sebeple olursa olsun, babam 1909 ilkbaharında İstanbul’dan yola çıktı; Fransa yerine, Ling jimnastik sistemi üzerine eğitim alacağı İsveç’e gitti. Bu tecrübe hepimizin hayatını değiştirecekti."

"İsveç’e gitmeden önce sağlıklı bedenin sırrının ağırlık kaldırarak kas geliştirmek olduğunu düşünen babam burada bambaşka bir spor felsefesiyle tanıştı. Kraliyet Jimnastik Merkez Enstitüsü’nde geçirdiği bir yılın ardından İsveç yaşamı, masajı ve Ling jimnastiği uzmanı oldu. Ablamla beni de bu bilgiler ışığında yetiştirdi."

"Osmanlı’da kadınların eğitimi modernleşme sürecinin bir parçası olmakla birlikte, söz konusu beden dersi olunca babam iki temel sorunla karşı karşıyaydı: Ancak 60 yaş üzeri bir erkek öğretmene izin verilmekteydi ve kadın öğrencilerin giyim kuşamı rahat hareket etmelerinin önünde bir engeldi."

"Babam beden eğitimi öğretmeni yetiştirilmesi için 1926’da kuruluşunu üstlendiği Terbiye-i Bedeniye Darülmuallimi’de ders vermek üzere İsveçli iki erkek ve bir kadın öğretmeni İstanbul’a davet etti. Ertesi yıl da, buradan iki erkek ve bir kadın öğretmen jimnastik eğitimi almak üzere İsveç’e gönderildi."

“Babam, ablamla beni jimnastik eğitimi almamız için Berlin’e gönderdi.Ablam ritmik dansla ilgileniyordu. Benim de o alana biraz ilgim vardı ama tedavi amaçlı bir jimnastik tekniği geliştirmeyi daha önemli buluyordum.”