Dzięki: Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Początki (do roku 1772)
Pierwsi Żydzi pojawili się w Oświęcimiu w II poł. XVI w., tworząc gminę wyznaniową z synagogą i cmentarzem. Ich stabilną sytuację prawną i ekonomiczną określały przywileje, wydawane przez kolejnych polskich władców. Podstawą utrzymania oświęcimskich Żydów był handel (m.in. solą, przyprawami orientalnymi, takimi jak szafran i pieprz) oraz dochody z produkcji alkoholu i dzierżawy karczm. Wiek XVI był okresem kształtowania się relacji z nieżydowskim otoczeniem i pierwszych konfliktów na tle religijnym oraz ekonomicznym, czego odbiciem były pojawiające się oskarżenia Żydów o rzekomą profanację hostii oraz wydany w 1563 roku zakaz osiedlania się kolejnych Żydów w mieście.
Darowizna gruntu pod synagogę i cmentarz Darowizna gruntu pod synagogę i cmentarz (1588), autor: Jan PiotraszowskiOryginalne źródło: Archiwum Główne Akt Dawnych
Ten dokument to świadectwo transakcji, zawartej pomiędzy chrześcijaninem Janem Piotraszowskim, a oświęcimskimi Żydami. Piotraszowski postanowił przekazać swój dom i ziemię na rzecz społeczności żydowskiej Oświęcimia pod budowę synagogi i cmentarza. Dzięki tej transakcji, w II poł. XVI w. powstała w mieście samodzielna gmina żydowska.
Żydowskie okrucieństwa mordy i zabobony Żydowskie okrucieństwa mordy i zabobony (1598), autor: Przecław MoieckiOryginalne źródło: Fundacja Książąt Czartoryskich
Opis przypadku posądzenia oświęcimskich Żydów o profanację hostii, zamieszczony w pracy Przecława Moieckiego, pt. Żydowskie okrucieństwa, mordy, y zabobony, Kraków 1598. Te oraz podobne oskarżenia często służyły jako pretekst do masakr i wypędzeń społeczności żydowskich w średniowiecznej i nowożytnej Europie.
Nagrobek Abrahama Aby (1757)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Oto najstarszy zachowany nagrobek żydowski (hebr. macewa) z Oświęcimia. Pochowany Abraham Aba był rabinem i zmarł w 1757 roku.
Tekst w języku hebrajskim:
Abraham wrócił do swojego miejsca
Tu pochowany
Mąż prawy wśród filantropów, który chodził po drodze dobrych ludzi
Szanowany pan i rabi Abraham Aba, syn pana Aszera Zeliga,
zmarł w dobrej sławie, w czwartek dnia 7 miesiąca cheszwan
Niech jego dusza będzie zawiązana w węzeł żywota wiecznego.
Potwierdzenie przywilejów Potwierdzenie przywilejów (1766)Oryginalne źródło: Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie.
Fragmenty dokumentu, zawierającego potwierdzenie przywilejów dla Gminy Żydowskiej w Oświęcimiu, wydanego przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w Warszawie 5 maja 1766 roku. Żydzi utrzymali prawo do zamieszkiwania w mieście, posiadania, kupna, sprzedaży i wynajmu nieruchomości w mieście i poza nim oraz handlu. Zezwolono im także na korzystanie z synagogi i cmentarza.
Galicja (1772-1918)
Od 1772 roku Oświęcim znalazł się pod panowaniem austriackim. W następstwie nowych obciążeń podatkowych oraz ograniczeń prawnych, pogorszyła się radykalnie sytuacja bytowa oświęcimskich Żydów. Przełomem był rok 1867, w którym uzyskali oni równouprawnienie. Dzięki temu, w Oświęcimiu pojawili się pierwsi żydowscy radni. Jednocześnie miasto stało się kluczowym węzłem kolejowym regionu, co umożliwiło jego dynamiczny rozwój ekonomiczny. W procesie tym rolę pierwszoplanową odegrali kupcy i przemysłowcy żydowscy. Był to także czas zderzenia tradycyjnych wizji żydowskiego świata, promowanych przez chasydów i ortodoksów, z procesami modernizacyjnymi, zapoczątkowanymi przez haskalę (tzw. żydowskie Oświecenie), a później syjonizm. W Oświęcimiu rywalizacja pomiędzy tradycjonalistami a postępowcami zakończyła się u schyłku XIX w. dominacją tych pierwszych.
Fabryka Parowa Wódek i Likierów Jakuba HaberfeldaMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
W 1804 roku żydowski Oświęcimianin Jakub Haberfeld założył Parową Fabrykę Wódek i Likierów, pierwszy w mieście zakład przemysłowy. Firma rozwijała się szybko, a wytwarzane przez nią wódki, rumy i likiery zdobywały nowe rynki. Kolejni właściciele podróżowali po świecie prezentując produkty z fabryki na międzynarodowych targach.
Butelki, w których sprzedawane były wyroby alkoholowe (Rum Brazylijski oraz Wódka Szabatowa), wytwarzane w Oświęcimiu, w Fabryce Jakóba Haberfelda.
Dyplomy Dyplomy (1908)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Dyplomy dla Fabryki Jakóba Haberfelda w Oświęcimiu za udział w konkursach międzynarodowych, w Paryżu i Temesvar (obecnie Timisoara, Rumunia), 1908.
Rudolf Haberfeld (1874-1921), radny miejski, radca krakowskiej Izby Handlowej oraz prezes Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Oświęcimiu.
Marmurowy szyld Domu Bankowego i Komisowego (zał. 1906) Rudolfa Haberfelda (1874-1921). Rudolf Haberfeld był radnym miejskim, radcą krakowskiej Izby Handlowej oraz prezesem Izraelickiej Gminy Wyznaniowej w Oświęcimiu. Szyld został wykonany w Oświęcimiu przez żydowskiego kamieniarza, S. Wulkana.
Agrochemia (1905)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Pracownicy Fabryki A.E. Schönker, założonej przez braci Schönkerów, Abrahama Ebera oraz Józefa (1905). Zakład specjalizował się w produkcji nawozów sztucznych i innych produktów chemicznych. Z czasem, zmienił nazwę na Agrochemia.
Wielka
Synagoga
Wielka Synagoga była największym i najważniejszym żydowskim domem modlitwy w Oświęcimiu. Wybudowana w II połowie XIX w. synagoga służyła miejscowej społeczności do 1939 r., kiedy została zburzona.
Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod Wielką Synagogę w Oświęcimiu (1870)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Fotografia z końca XIX w., przestawia najprawdopodobniej uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod Wielką Synagogę w Oświęcimiu. Odbudowana po pożarze w 1863 roku, świątynia ponownie zaczęła służyć wiernym ok. 1870-1872.
Ner TamidMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Lampka Ner Tamid (hebr. wieczne światło) została odnaleziona, wraz z innymi przedmiotami, podczas prac archeologicznych, prowadzonych na terenie po Wielkiej Synagodze przy ulicy Berka Joselewicza w 2004 roku.
Fragment żyrandolaMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Trzon żyrandola, zwieńczony orłem w koronie, odnaleziony przy ulicy Berka Joselewicza w Oświęcimiu, na terenie po Wielkiej Synagodze. Prace archeologiczne, podczas których dokonano odkrycia, miały miejsce w maju i czerwcu 2004 roku.
Fragmenty marmuru ze znakami zodiakuMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Fragmenty marmuru ze znakami zodiaku i hebrajskimi inskrypcjami stanowi część kolekcji zabytków, odnalezionych przy ulicy Berka Joselewicza w Oświęcimiu, na terenie po Wielkiej Synagodze. Prace archeologiczne, podczas których dokonano ich odkrycia, miały miejsce w maju i czerwcu 2004 roku.
Rabin LandauMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Rabin Leser Landau (1868-1938). Przez 21 lat sprawował prestiżową funkcję asesora rabinackiego w Gminie Żydowskiej w Oświęcimiu, czyli formalnie był zastępcą głównego rabina.
Libanon Nuta (1901), autor: Rabbi Natan LandauMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Strona tytułowa traktatu religijnego, odnoszącego się do rytualnej czystości, pt.: Libanon Nuta (Podgórze k. Krakowa 1901), autorstwa rabina Natana Landaua (1840-1906). Landau był przewodniczącym Sądu Rabinackiego w Oświęcimiu. Na karcie widoczna pieczęć jego syna, Lesera, także oświęcimskiego rabina.
Młodzi syjoniści (1918)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Młodzi syjoniści. Pionierzy i pionierki z Kibucu Chalucim Oświęcim, ok. 1918. Ideologia syjonistyczna dotarła do Oświęcimia w roku 1898, a związane z nią osoby wywierały istotny wpływ na życie społeczne miasta.
Powieść Jaskółka (1908), autor: Gustaw DaniłowskiMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Powieść Jaskółka, autorstwa Gustawa Daniłowskiego, t. II, Kraków 1908, pochodząca z księgozbioru Czytelni Żydowskiej w Oświęcimiu. Czytelnia była jedną z najstarszych (zał. 1902) organizacji syjonistycznych w Oświęcimiu. Na karcie tytułowej widoczna pieczęć organizacji z tekstem w językach: polskim i jidysz.
Plakat (1909)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Plakat zapraszający na odczyt panny Pewsner, pt. Rozwój szkoły artystyczno-przemysłowej „Bezalel” w Jerozolimie. Miejscem odczytu był hotel Herz, gdzie odbywały się wydarzenia polityczne i kulturalne dla żydowskich oraz chrześcijańskich Oświęcimian (1909).
Między wojnami (1918-1939)
Międzywojnie to okres najbardziej dynamicznego rozwoju społeczności żydowskiej w Oświęcimiu. Miejscowi Żydzi byli obecni niemal we wszystkich dziedzinach życia społecznego, politycznego i kulturalnego. Radę Miasta współtworzyli Radni żydowscy na czele z Wiceburmistrzem. Wspólnie z chrześcijanami podejmowali działalność dobroczynną i patriotyczną. Początek XX w. to także dwa kryzysowe momenty w relacjach chrześcijańsko-żydowskich. Najostrzejsze wystąpienia antysemickie w Oświęcimiu miały miejsce jesienią 1918 roku, w okresie odradzania się państwa polskiego po zaborach. Po raz drugi do incydentów antyżydowskich doszło podczas kryzysu ekonomicznego w latach 30. XX w. Wśród Żydów toczyły się w tym czasie spory o dominację pomiędzy rozmaitymi nurtami religijnymi i politycznymi. W Oświęcimiu najważniejszą rolę odgrywali Żydzi tradycjonaliści, w mniejszym zaś stopniu syjoniści – zwolennicy utworzenia państwa żydowskiego w Palestynie.
Pogrom w Oświęcimiu Pogrom w Oświęcimiu (1918), autor: Nowy DziennikMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Doniesienia „Nowego Dziennika” na temat zajść antyżydowskich w Oświęcimiu. W obszernym artykule zostały opisane przypadki rewizji, pobić i rekwirowania rozmaitych towarów. Działania takie tłumaczono chęcią walki z nadużyciami gospodarczymi, jednak w praktyce miały one podłoże antysemickie. Rewizje przeprowadzono także w siedzibie Czytelni Żydowskiej oraz synagodze Lomdej Misznajot (1918).
Przyjaciółki (1934-09-01)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Najlepsze przyjaciółki, uczennice Gimnazjum im. ks. Konarskiego w Oświęcimiu: Marta Świderska (po lewej) i Olga Pressler (1934). Zdjęcie wykonane 1 września 1934 r., na pamiątkę rozpoczęcia roku szkolnego, w studiu fotograficznym ojca Olgi, Marcina Presslera.
Członkowie i członkinie lewicowo-syjonistycznej organizacji he-Chaluc - Kibuc Borochow z Oświęcimia (okres międzywojenny). Głównym zadaniem tej organizacji młodzieżowej było przygotowanie chaluców (hebr. pionier) do przyszłej pracy w Palestynie.
Pisany odręcznie słowniczek polsko-hebrajski. Należał do Ester Posner, przypuszczalnie członkini jednej z młodzieżowych organizacji syjonistycznych. Jednym z celów syjonizmu było promowanie wśród Żydów odrodzonego języka hebrajskiego.
KadimaMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Drużyna piłkarska oświęcimskiego Żydowskiego Towarzystwa Sportowego Kadima (hebr. naprzód), ok. 1930. Kadima została założona w 1921 roku i skupiała żydowską młodzież obu płci, należącą do ruchu syjonistycznego.
Legitymacja Legitymacja (1934)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Legitymacja członkowska Stowarzyszenia Mizrachi w Oświęcimiu, należaca do Nathana Gerstnera (1934/1935). Organizacja zrzeszała syjonistów ortodoksów.
Ortodoksyjny chłopiec żydowskiMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Ortodoksyjny chłopiec żydowski przed Drukarnią Abrahama Grossa w Oświęcimiu, lata 30-te XX w.
Tradycyjne nakrycie głowy religijnego chłopca żydowskiego, odnalezione w 2003 roku w Oświęcimiu.
Lampka Ner TamidMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Lampka Ner Tamid (hebr. wieczne światło) ku czci Pesacha Holländra, który był właścicielem składu win w Oświęcimiu przy ulicy Kolejowej. Przez wiele lat zasiadał w oświęcimskiej Radzie Miasta i należał do miejskiej elity. Był synem miejscowego rabina. Zmarł w 1936 roku.
Drejdłech – bączki chanukoweMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Drejdłech – bączki chanukowe. Bączki to zabawka używana do gry w święto Chanuki. Prezentowane eksponaty zostały odnalezione na strychu jednego z budynków przy ulicy Jagiełły w 2006 roku.
Serwetka szabasowa na chałęMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Serwetka szabasowa na chałę, przygotowana dla organizacji charytatywnej Kolel Chibat Jeruszalajm (zał. 1830), która zajmowała się wspieraniem emigrantów z Galicji, osiadłych w Palestynie i studujących tam Torę. W żydowskich domach w Oświęcimiu znajdowały się także specjalne puszki, w których gromadzono środki finansowe na wspomniany cel. Serwetka została znaleziona na początku lat 90-tych XX w., w jednym z budynków przy ulicy Berka Joselewicza.
Butelka po koncentracie soku malinowego, produkowanym przez Fabrykę Wódek i Likierów Jakóba Haberfelda w Oświęcimiu.
Popielniczka reklamowa Fabryki Wódek i Likierów Jakóba Haberfelda w Oświęcimiu.
Papierowa torba reklamowa firmy Markusa Neumarka, który prowadził skład farb, olejów oraz innych akcesoriów malarskich w Oświęcimiu przy ulicy Kościelnej 1.
Zegarek Omega w firmowym etui zakładu zegarmistrzowskiego Natana Scharfa w Oświęcimiu (zał. 1884), okres międzywojenny. Zakład i sklep Scharfa, znajdował się w Oświęcimiu przy ulicy Kościelnej 8.
Zagłada (1939-1945)
3 września 1939 roku wojska niemieckie zajęły Oświęcim. Nazwę miasta zmieniono na Auschwitz i włączono je do III Rzeszy Niemieckiej. Żydzi zostali poddani surowym represjom – nakazano im noszenie opasek, skonfiskowano przedsiębiorstwa i zmuszono do pracy niewolniczej. Z niemieckiego nakazu utworzono Radę Żydowską. W listopadzie 1939 roku Niemcy zburzyli Wielką Synagogę. W 1940 roku rozpoczęły się deportacje Żydów do obozów pracy, a warunki w samym mieście uległy pogorszeniu wskutek koncentracji ludności żydowskiej z okolic. W marcu i kwietniu 1941 roku Żydzi zostali wysiedleni z Oświęcimia do gett: w Będzinie, Chrzanowie i Sosnowcu. Stamtąd w 1943 roku zostali wywiezieni do KL Auschwitz-Birkenau, gdzie prawie wszystkich zamordowano.
Śladem wprowadzania przez okupanta nazw niemieckojęzycznych jest oryginalna emaliowana tablica z niemiecką nazwą ulicy Stolarskiej - Tischlerstraße. Tablica została odnaleziona podczas prac archeologicznych, prowadzonych na terenie po Wielkiej Synagodze przy ulicy Berka Joselewicza w 2004 roku.
Ulica Żydowska, zdjęcie wykonane na początku okupacji niemieckiej. W tle, po prawej stronie Wielka Synagoga (1939).
Rozbiórka zniszczonej przez Niemców Wielkiej Synagogi. Na fotografii widoczni są więźniowie KL Auschwitz przy pracy, ok. 1940.
Niemiecki nakaz rozbiórki zgliszcz Wielkiej Synagogi w Oświęcimiu, spalonej w nocy z 29 na 30 listopada 1939 roku. Niemiecki burmistrz Oświęcimia zobowiązał do wykonania nakazu Radę Żydowską pod groźbą surowej kary.
Zeszyty szkolne Zeszyty szkolne (1940), autor: Henryk EnochMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Dwa zeszyty szkolne Henryka Enocha, rok szkolny 1940/1941. Henryk urodził w 1932 roku w Oświęcimiu i mieszkał z rodziną przy ulicy Legionów 8. Podczas II wojny światowej uczestniczył w tajnym nauczaniu, prowadzonym przez Jadwigę Marciniak, nauczycielkę Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi w Oświęcimiu. W 1941 roku Henryk został wysiedlony wraz z rodzicami, Jakóbem i Rosą, do getta w Będzinie, gdzie zmarł.
Lista 34 osób, które wchodziły w skład żydowskiej Rady Starszych w Oświęcimiu, w 1941 roku, na krótko przed akcją deportacyjną z Oświęcimia. Na czele Rady stał wówczas Józef Gross.
Wysiedlenie / Deportacja Wysiedlenie / Deportacja (1941), autor: Andreas KaszaMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Zdjęcia wykonanie w 1941 roku podczas wysiedlania ludności żydowskiej z Oświęcimia. Żydzi z Oświęcimia zostali przesiedleni do Będzina, Chrzanowa oraz Sosnowca. Na fotografiach żydowscy mieszkańcy Oświęcimia, prowadzeni pod eskortą żołnierzy niemieckich. Zdjęcia wykonane przez Andreasa Kaszę, informatora gestapo.
Opis akcji przesiedlenia Żydów z Oświęcimia do Będzina i Sosnowca, zamieszczony w kontrolowanej przez władze niemieckie „Gazecie Żydowskiej” (1941). Relacja w tonie propagandowym, podkreśla sprawnie i szybko przeprowadzoną akcję. W ciągu 7 dni wysiedlono ponad 5000 Żydów.
Sabina Leser w gettcie w Chrzanowie, 1942.
Fragment listy Żydów, którzy mają być przeniesieni do getta Sosnowiec-Środula w 1943 roku. Na liście znajdowała się m.in. rodzina Hirschprungów z Oświęcimia: Mojżesz, Maria, Krusa (Tusia), Ela, Ida oraz Minda. Jedynie Tusia i Ela przeżyły wojnę.
Siostry Hirschprung (1941)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Grupa dziewcząt w gettcie w Będzinie. Od prawej: Ela Hirschprung (2) i jej siostra Tusia (4), 1941.
Karta pocztowa, wysłana przez Władysława Thieberga z obozu pracy w Kłomnicach do sąsiadów, Wiktora i Heli Ledwoniów z Oświęcimia (1941).
Certyfikat wydany Jakóbowi Rosenbaumowi, poświadczający jego pobyt w obozie koncentracyjnym Dachau (1945).
PRL (1945-1989)
27 stycznia 1945 roku Armia Czerwona wyzwoliła miasto oraz KL Auschwitz. Z ponad 8 tysięcy oświęcimskich Żydów, Zagładę przeżyły pojedyncze osoby. Jednym z pierwszych kroków ocalałych, poza poszukiwaniem bliskich, była próba ponownego zorganizowania życia społecznego. Sytuacja bliska wojnie domowej, przypadki antysemityzmu, oraz poczucie osamotnienia uniemożliwiały powrót do normalnego życia w komunistycznej Polsce, zmuszając ocalałych do emigracji. Na początku lat 60. XX w. wyjechały z Oświęcimia ostatnie rodziny żydowskie.
Karta rejestracyjna Komitetu Żydowskiego w Oświęcimiu wystawiona dla Loli Bodner oraz jej syna Mieczysława (1946). W marcu Lola wróciła do Oświęcimia, gdzie spotkała się z nieprzyjaznym przyjęciem ze strony dawnych sąsiadów. W mieście poznała Maurycego Bodnera, ocalałego z KL Gross-Rosen. Lola i Maurycy pobrali się w Oświęcimiu w 1945 roku i zaadoptowali Mieczysława - Menachema, ofiarę medycznych eksperymentów dr. Josefa Mengele.
Ten wyjątkowy zeszyt zawiera nazwiska kilkuset Żydów, którzy przeżyli Zagładę i wrócili, zazwyczaj na krótko, do Oświęcimia. Obok przedwojennych mieszkańców miasta były to również osoby z innych miejscowości. Rejestr prowadził Maurycy Bodner, który w kwietniu 1945 roku założył Komitet Żydowski.
Dwie pieczęcie Żydowskiej Kongregacji Wyznaniowej w Oświęcimiu. W Polsce Ludowej władze komunistyczne narzuciły społeczności żydowskiej nową formę organizacji religijnej. Dawne Gminy Żydowskie kazano przemianować najpierw na Żydowskie Zrzeszenia Religijne, a następnie na Żydowskie Kongregacje Wyznaniowe. W Oświęcimiu pierwszym przewodniczącym Żydowskiego Zrzeszenia Religijnego był Chaim Wolnerman.
Skład pierwszej powojennej Miejskiej Rady Narodowej w Oświęcimiu, której posiedzenie odbyło się 9 maja 1945 roku. Wśród jej członków znalazł się także ocalały z Zagłady Leon Schönker (nr 18).
Wycieczka rowerowa (1947)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Henryk Schönker (po lewej) wraz ze swoim najlepszym przyjacielem, Romanem Maksymowiczem, podczas wycieczki rowerowej do Zakopanego (ok. 1947).
Pod koniec lat 40-tych XX w. zmieniła się sytuacja wewnętrzna w kraju. Pod pretekstem walki z nadużyciami, starano się zlikwidować prywatną działalność gospodarczą. Ofiarą tej polityki padł także Leon Schönker, który po inwigilacji przez Urząd Bezpieczeństwa został aresztowany w 1949 roku i oskarżony m.in. o nadużycia podatkowe. Stracił także swoją fabrykę i spędził kilkanaście miesięcy w więzieniu.
Dzieci Holokaustu (1949)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Od prawej: Rozalia Körbel, Zosia Körbel ze swoją córką Frydzią oraz Zofia Mrozińska, przyjaciółka Rozalii, Oświęcim ok. 1949. Rozalia urodziła się w 1942 roku i razem z rodzicami, Maurycym i Marią, przeżyła wojnę.
Kartka z życzeniami urodzinowymi dla Eliny Kupperman z Izraela, wysłanymi z Oświęcimia przez nauczycielkę Jadwigę Marciniak. Jadwiga Marciniak przez wiele lat korespondowała ze swoją byłą uczennicą Elinką i jej rodzicami, Salomonem i Reginą, ocalałymi z Zagłady. Kuppermanowie również wysyłali kartki pocztowe do znajomej z Oświęcimia z okazji imienin i świąt (1969).
Jedyna żydowska uczennica w klasie (1960-05-01)Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Elinka Kupperman (piąta od prawej, w stroju krakowskim) wraz ze swoja klasą. Zdjęcie wykonane podczas święta 1 Maja 1960 roku w Oświęcimiu. Elinka urodziła się w 1949 roku w Oświęcimiu, jej rodzice, Regina i Salomon, przeżyli Zagładę. Rodzina wyjechała do Izraela w 1962 roku.
Legitymacja pracownicza Salomona Kuppermana, zatrudnionego w Zakładach Chemicznych Oświęcim, 1959-1962. Salomon pracował tam na stanowisku kierownika Sekcji Planów Produkcyjnych. W 1962 roku wraz z żoną Reginą i córką Elinką wyemigrowali do Izraela.
List ks. Jana Skarbka List ks. Jana Skarbka (1950), autor: Jan SkarbekMuzeum Żydowskie w Oświęcimiu
List ks. Jana Skarbka do Iro Druksa. Ks. Skarbek był przed wojną znany z utrzymywania przyjaźni z żydowskimi mieszkańcami Oświęcimia. Wśród nich był oświęcimski adwokat, dr Iro Druks. Obaj, Skarbek i Druks, zasiadali w Radzie Miasta. Po wojnie ks. Skarbek opiekował się wyzwolonymi z obozu i pozostawał w przyjacielskich stosunkach z rozsianymi po świecie ocalałymi z Zagłady. Jednym z nich był właśnie Druks (1950).
Wystawa powstała w Muzeum Żydowskim w Oświęcimiu
Dyrektor: Tomasz Kuncewicz
Kierownik projektu: Maciek Zabierowski
Teksty: dr Artur Szyndler, Maciek Zabierowski
Tłumaczenie: Maciek Zabierowski, Shiri B. Sandler
Przygotowanie wystawy: Piotr Gajek
Zdjęcia zabytków: Andrzej Rudiak
© Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu www.ajcf.pl
Muzeum Żydowskie jest prowadzone przez Centrum Żydowskie w Oświęcimiu
Centrum Żydowskie w Oświęcimiu jest częścią Muzeum Dziedzictwa Żydowskiego w Nowym Jorku www.mjhnyc.org
