Khu đền tháp Mỹ Sơn - Âm vang một thời của đế chế Chăm Pa

The complex is regarded as monumental as other renowned relics in the Southeast Asia region such as Angkor, Bagan and Borobudur. My Son relic complex was registered in the UNESCO World Cultural Heritage in 1999.

Kiến trúc sư người Ba Lan Kazik (Kazimierz Kwiatkowski) đã nhận xét rằng “người Chăm Pa cổ đã gửi tâm linh vào đất đá, và đã biết dựa vào thiên nhiên để làm nên một Mỹ Sơn tráng lệ - thâm nghiêm - hùng vĩ. Đây là một bảo tàng kiến trúc điêu khắc nghệ thuật vô giá của nhân loại mà sẽ còn lâu chúng ta mới hiểu hết.”

Sự giao lưu văn hóa, tiếp nhận nền văn minh Ấn Độ, trong đó có tín ngưỡng tôn giáo, Hindu giáo dần khẳng định vai trò trong xã hội Chăm Pa, chi phối mọi mặt đời sống chính trị - xã hội. Mỹ Sơn trở thành trung tâm tôn giáo cực thịnh và quan trọng nhất của các vương triều Chăm cổ.

Từ thế kỷ IV đến thế kỷ XIII, nền văn hóa đặc biệt này có nguồn gốc tâm linh xuất phát từ tiểu lục địa Ấn Độ. Dưới sự ảnh hưởng này, nhiều ngồi đền được xây lên cho các đấng tối cao như Krishna và Vishnu, cũng như đấng toàn năng Shiva.

Tuy Phật giáo Đại thừa (Mahayan Buddhism) phát triển trong văn hóa Chăm Pa khoản giữa thế kỷ IV công nguyên và có sự củng cố ở phía bắc vương quốc, Ấn Độ giáo vẫn là quốc giáo trong thời kỳ này.

Vào thế kỷ IV, dưới vương triều Bhadravaman, thung lũng Mỹ Sơn được chọn làm thánh đô - trung tâm tôn giáo, tín ngưỡng quan trọng của vương quốc Chăm Pa.

Địa điểm thung lũng nằm về phía Tây kinh thành Simhapura (Trà Kiệu) - trung tâm quyền lực, vùng cửa biển Đại Chiêm (Hội An) - trung tâm thương mại - Cù Lao Chàm án ngữ phía Đông. Phức hệ đất thiêng, núi thiêng, thành phố thiêng, cửa biển thiêng là phức hệ quan trọng trong việc hình thành và phát triển của Mỹ Sơn cũng như của tiểu quốc Amaravati (nay là Quảng Nam).

Mỹ Sơn là nơi xây dựng đền thờ, hành lễ, thờ tự, nơi xác nhận với thần linh về sự trị vì của các đời vua Chăm.

Hầu hết các công trình được kết cấu bằng gạch nung với trụ đá và trang trí những phù điêu sa thạch thể hiện các giai thoại Ấn Độ. Minh chứng kỹ thuật của đền tháp là sự hiện hữu của các kỹ xảo Chăm trong khi biểu trưng của các họa tiết và biểu tượng của đền tháp ẩn chứa trong đó nội dung và các giai thoại chính trị và tôn giáo Chăm Pa

Những viên gạch kết dính với nhau bằng keo, mạch vữa cực nhỏ và khít nhưng rất chắc chắn

Thờ Yoni bên trong tháp Chăm Mỹ Sơn

Thờ Yoni bên trong tháp Chăm Mỹ Sơn

Với ý nghĩa là trung tâm tôn giáo của vương quốc cổ Chăm Pa. Mỹ Sơn có một vị trí tâm linh quan trọng đối với cộng đồng dân cư, là chỗ dựa tinh thần của người Chăm xưa. Là công trình nghệ thuật độc đáo có giá trị đến ngày hôm nay. Nơi đây, từng viên gạch, góc tháp đều khoác lên mình những giá trị lịch sử - văn hóa độc đáo được làm nên bằng những kỳ quan từ sức con người.

Thời gian và chiến tranh đã tàn phá di tích nặng nề. Nhưng những gì còn lại ở Mỹ Sơn vẫn đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong di sản lịch sử văn hóa kiến trúc nghệ thuật thế giới.