“Dit is die oproep waarvoor die Afrika-mense gewag het! Dit is hier! Op Maandag 21 Maart 1960 begin ons ons positiewe, beslissende veldtog teen die paswette in hierdie land van ons.” So sê Mangaliso Sobukwe, drie dae voor Sharpeville. Suid-Afrika het ’n nuwe fase in haar geskiedenis binnegegaan.
Drie dae later het die Pan Africanist-leiers hul geweldlose veldtog begin om apartheid om te keer.Mangaliso Sobukwe het sy bedoelings duidelik gemaak in ’n brief aan die polisiekommissaris: “Ek het duidelike opdrag gegee,” het hy geskryf, “nie net aan lede van my eie organisasie nie, maar ook aan Afrika-mense oor die algemeen, dat hulle nie moet toelaat dat hulle deur enigeen tot gewelddadige aksie uitgelok word nie.”
En daarom, op die aangewese dag, Maandag 21 Maart, het duisende Pan African-lede sonder hul pasboeke by die polisie aangemeld en versoek om gearresteer te word. Hul doelwit was om die krag van georganiseerde geweldloosheid te demonstreer. Hulle wou die paswette onuitvoerbaar maak as ’n eerste stap in ’n lang veldtog om “vryheid en onafhanklikheid” vir Afrikane teen 1963 te verkry.
Die polisie is onkant gevang deur die skares vrywilligers wat versoek het om gearresteer te word. In sommige plekke is die leiers in hegtenis geneem, en in ander is hulle oorreed om huis toe te gaan. Alles het volgens plan verloop, en toe tref tragedie by Sharpeville.
Net voor die slagting begin, beweeg ’n Saracentenk deur ’n skare singende Afrikane.
Minute later het sommige van hierdie mense dood gelê.
Mense rou oor dooies
Die skare hardloop paniekbevange van die skietery af weg
Gewondes word gehelp
Dit is amptelik aangekondig dat 67 Afrikane gedood en 186 gewond is nadat die polisie op die skare begin vuur het.
Alhoewel dit die PAC was wat in die teenpaswetveldtog die leiding geneem het, het hoofman Albert Luthuli van die ANC op Afrikane ’n beroep gedoen om 28 Maart as ’n dag van rou te gedenk. PAC-leiers het hierdie beweging ondersteun en Afrikane het eenparig gereageer.
Na die opstand van die mense, na die Sharpeville-slagting, nadat 20 000 mense aangehou is, na 156 nagmerriedae, het die regering nog ’n hoofstuk in ons land se geskiedenis gesluit. Daar sou geen verandering wees nie. Apartheid en baasskap sou bly.
Text—Drum Magazine / Baileys African History Archive and Africa Media Online
Stel jy belang in Geskiedenis?
Kry opdaterings met jou gepersonaliseerde Culture Weekly
Jy’s gereed!
Jou eerste Culture Weekly sal hierdie week aankom.