Kim są haenyeo z wyspy Jeju?
Haenyeo to kobiety, które zawodowo zajmują się nurkowaniem – bez specjalistycznego sprzętu – po owoce morza. Morze jest ich miejscem pracy i wspólnym łowiskiem. Nazywają je swoim gospodarstwem. Niedostatek pól uprawnych na wulkanicznej wyspie Jeju sprawił, że terenem rolnym dla jej mieszkańców stało się morze. Haenyeo z wyspy Jeju zarabiają na życie, zbierając w oceanie słuchotki, małże, strzykwy i brązowe algi hijiki. Kobiety te nazywa się jomsu (w lokalnym dialekcie – jamsu) lub jomnyeo. Ich życie wpisane jest w historię wyspy. Uważa się, że słuchotki (ślimaki morskie) łowiono i wysyłano z wyspy już w czasach dynastii Joseon. Lee Gun, który opisał topografię wyspy Jeju w 1629 roku, zanotował też, że to haenyeo zbierały słuchotki. O haenyeo wspominają już Jiyoungrok (Roczniki dynastii Joseon), które napisał Lee Ik Tae, oraz księga Jonjaejeonseo, której autorem był We Baek Gue.
Haenyeo na wyspie Jeju
Jeju-do to największa wyspa na południowych krańcach Korei. Piękno Jeju zapewniło jej miejsce na liście światowego dziedzictwa UNESCO oraz popularność wśród turystów. Nadmorski krajobraz Jeju przyciąga uwagę i nie ustępuje urokiem innym malowniczym wybrzeżom. Nurkując bez sprzętu, kobiety łowią tu owoce morza. Poznajcie haenyeo z wyspy Jeju i posłuchajcie ich historii.
The Rape Flowers and the Haenyeos (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo schodzące nad wodę drogą wśród pól rzepaku.
Haenyeo, Long Live its Name (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo rozpoczynające pracę o wschodzie słońca.
Diving from a boat (1969/1969), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo na łodzi podczas pracy na morzu.
Wyjątkowe muljil
Pracę, którą haenyeo wykonują na morzu, określa się nazwą „muljil”. Kiedy zaczęło się nurkowanie haenyeo na Jeju? Zapiski z VI wieku n.e. wspominają o wysyłaniu pereł do stolicy w podarunku dla króla. Pozwala to sądzić, że historia haenyeo jest naprawdę długa. Informacje o haenyeo można znaleźć w literaturze z okresu dynastii Joseon (lata 1392–1897). Wzmianka o wysyłaniu królom pereł z Jeju pozwala wnioskować, że nurkowanie było praktykowane jeszcze przed okresem Trzech Królestw (57 rok p.n.e. – 668 rok n.e.).
Carrying “Cholgudeok”, a basket around the waist (1975/1975), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Muljil wymaga długotrwałego treningu i dużego doświadczenia. Haenyeo żyjące nad oceanem uczą się pływać i nurkować w płytkich wodach w wieku 8 lat. Gdy mają lat 15, zaczynają się uczyć zawodu. Umiejętności, które można określić jako nadludzkie, zdobywają pod okiem innych kobiet, przebywających przez długi czas pod wodą. Do pracy nadają się tylko te, które potrafią samodzielnie kontrolować czas nurkowania, oceniając ciśnienie wody i ilość tlenu, a także odległość od powierzchni.
The Cheoncho Murae Fish Net Bag of the Elderly Haenyeo (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Nurkujące od 15. roku życia haenyeo przestają pracować po swoich 70. lub 80. urodzinach.
Diving into the water (2004/2005), autor: Jeju Photo MembersJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo praktykują muljil na trzy sposoby o różnych stopniach trudności. Gotmuljil to wypływanie z brzegu. Baetmuljil polega na użyciu łodzi. Ostatni sposób to nabar.
‘Go over there’ (2004/2005), autor: Jeju Photo MembersJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo wskazujące morskie „pole”, na którym będą pracowały tego dnia.
The gotmuljil (1968/1968), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Gotmuljil oznacza nurkowanie na obszarze połowu w pobliżu wioski, po samodzielnym dopłynięciu do niego z brzegu. Do wody wchodzą młode lub starsze haenyeo w zależności od swoich zdolności.
To the Island by Boats (1969/1969), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Batmuljil wymaga wypłynięcia łodzią.
On a boat (1976/1976), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo wchodzące na pokład łodzi w porcie przed wypłynięciem na nurkowanie.
Braziers on Boats (1969/1969), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo, które wybierają się na nurkowanie z łodzi, przygotowują sobie wcześniej piecyk, który pozwoli im się ogrzać po skończonej pracy.
Forming a Community of Fishing Industry (1970/1980), autor: Community of Dongwie Fish IndustryJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo skaczące do wody z łodzi.
Who will go First into the Sea (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Która pierwsza schodzi pod wodę?
The Double Mast Pose and Mangsari (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo podczas krótkiego odpoczynku na boi zwanej „tewak” przed ponownym zanurzeniem się w wodzie.
Sumbisori
Sumbisori to gwizd wydawany przez haenyeo przy wypływaniu na powierzchnię. Dźwięk „ho-oi, ho-oi” towarzyszy wdychaniu tlenu i wydychaniu dwutlenku węgla zgomadzonego podczas trwającego 1–2 minuty zanurzenia. Sumbisori pozwala haenyeo nabrać świeżego powietrza i umożliwia długą pracę przy jedynie krótkich przerwach. Niezbędne są odpowiednie warunki fizyczne, w tym właściwa objętość płuc, wytrzymałość na ciśnienie oraz zdolność do przebywania w zimnej wodzie. Przydają się też stalowe nerwy, szczególnie przy spotkaniach z wielkimi rybami. Haenyeo z wyspy Jeju pogłębiają swoje umiejętności i wiedzę, ucząc się efektywnie wykorzystywać siłę fizyczną i znajomość oceanu od weteranek z Bulteok.
“Ho-oi, ho-oi”, catching her breath (1974/1974), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
„Ho-oi, ho-oi” – haenyeo łapiąca oddech.
Znajomość przyrody
Znajomość przyrody to wiedza na temat oceanów i pływów, wiatru, zbiorów – oraz doświadczenie. Haenyeo są w stanie rozeznać się w geografii morza, zmieniających się prądach pływów oraz siedliskach morskich stworzeń. Potrafią ocenić stopień rozwoju sezonowych organizmów morskich i zbierać je w odpowiedni sposób. Na przykład najlepsza pora na zbiór glonów służących do wyrobu agar-agar zmienia się każdego roku. W okresie tarła nie zbiera się słuchotków i małż. Szerokie doświadczenie haenyeo i wiedza o ekosystemie morskim są przekazywane z pokolenia na pokolenie.
60 - 70kg of Cheoncho Collecting (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Przenoszenie zebranego agaru. Kapiąca woda podkreśla, jak ciężka jest to praca.
haenyeo (2012/2012), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Dla haenyeo morze jest jak pole uprawne. Gdy wejdą do wody, wiedzą, gdzie znajdują się skały, gdzie są małże, a gdzie można napotkać mnóstwo słuchotków. Haenyeo nurkują w grupach. W okresie tarła nie wolno im zbierać żadnych organizmów morskich. Miejsca, w których mogą nurkować haenyeo z poszczególnych regionów, również podlegają ścisłej regulacji.
The Scene of Collecting Seaweeds (1968/1968), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Po latach osiemdziesiątych, zanim zaczęto hodować morskie wodorosty, ich zbieranie i suszenie było na Jeju uznawane za najważniejsze zajęcie. Kobiety z wyspy z całymi rodzinami wychodziły po nie nad morze. Zbierano wówczas całe stosy wodorostów.
Seaweed is dried and put into Strips (1968/1968), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Suszenie brązowych wodorostów.
Wspólnota haenyeo
Nurkowanie sprzyja budowaniu silnego poczucia wspólnoty. Haenyeo muszą pracować zgodnie z prawem i zasadami. Nie powinny nurkować samotnie. Pracując razem, mogą ustrzec się wielu groźnych sytuacji. Na samotne haenyeo nie ma tu miejsca. Morskim gospodarstwem, na którym pracują haenyeo, zarządza kooperatywa zwana „eochongye”. Na wyspie Jeju działa około stu eochongye – po jednej w każdej nadbrzeżnej wiosce. Mają własne, ściśle przestrzegane zasady dotyczące granic łowisk, warunków zbierania owoców morza oraz metod i okresów pracy. To gwarancja zachowania ekosystemu oceanu i współistnienia z nim. Ta wspólnota haenyeo organizuje swego rodzaju wiece. W razie problemów kobiety gromadzą się i podejmują decyzje w toku swobodnych rozmów, prowadzonych do czasu, aż wszystkie uczestniczki zrozumieją i zaakceptują wybrane rozwiązanie. W zależności od doświadczenia i umiejętności haenyeo znajdują się na jednym z trzech poziomów hierarchii: sang-gun, jung-gun lub ha-gun. Haenyeo szczycące się rozgległą wiedzą i szczególnymi walorami etycznymi są nazywane „dae-sanggun”. Kierują społecznością, dbając o jej bezpieczeństwo i harmonię.
Listening to the Rules of Sea-diving (1968/1968), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo zaczynają zbierać wodorosty w kwietniu, który nosi nazwę „miyeokhaegyeong” (czyli początek zbiorów po okresie zakazanym).
The Gaettakie (Cleaning of the Fishing Grounds) (1990/1995), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Gaettakie (oczyszczanie łowisk)
Morze jest dla haenyeo po prostu terenem rolnym. Napotykają tu skały i łowiska. Dobrze wiedzą, gdzie można znaleźć mnóstwo słuchotków. Córki dziedziczą tę wiedzę po matkach, a z czasem same zajmują wyższą pozycję w społeczności haenyeo. Łowiska należące do wioski stanowią jej wyłączną własność, dlatego do obowiązków haenyeo należy oczyszczanie terenu zbiorów poprzez usuwanie „badangpul” — trawy morskiej uważanej za chwast. Oczyszczanie łowiska odbywa się 2 lub 3 razy do roku i nosi nazwę „gaettakie”. To jeden z najważniejszych obowiązków spoczywających na barkach członkiń stowarzyszenia zrzeszającego haenyeo.
Owoce morza zebrane przez haenyeo
Poławianie małży, słuchotków, jeżowców i ośmiornic nosi nazwę „heotmurae”. „Heotmurae” nie zawsze jest jednak szybkim zbieraniem owoców morza. Połów najczęściej kończy się niczym. Pojęcie to odnosi się również do każdego działania wykonywanego samodzielnie, a nie w grupie, czyli np. zbierania wodorostów tot i cheoncho. Praca wykonywana w wodzie jest niebezpieczna. Łatwo o pomyłkę przy obliczaniu czasu wstrzymywania oddechu, co może skończyć się śmiercią. Dlatego kobiety muszą nauczyć się liczyć go dokładnie, niemal co do sekundy, by stać się kompetentnymi haenyeo. W przypadku heotmurae zbiory owoców morza różnią się w zależności od kompetencji i zdolności haenyeo, nawet przy tym samym czasie i miejscu pracy.
Topshells and a scale (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Samodzielne nurkowanie po małże, słuchotki, ślimaki morskie i jeżowce jest przerywane podczas letniego tarła. Inne wodorosty są zbierane od kwietnia do maja. Gamtae (wodorosty o łacińskiej nazwie Ecklonia cava) zbiera się od lipca do sierpnia, natomiast tot od ostatniego dnia lutego do końca kwietnia. Ponadto od połowy marca do końca czerwca zbiera się cheoncho, od lipca do sierpnia cheongak (widłaki morskie), od października do czerwca słuchotki i małże, od maja do lipca jeżowce, a ślimaki morskie w sezonie zimowym.
After Finishing Up their Work (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Zabronione jest zbieranie owoców morza o nieodpowiednim rozmiarze. Nie zbiera się małży nieprzekraczających 7 cm. Podobne zakazy dotyczą obunjagi. Nie wolno zbierać egzemplarzy o szerokości mniejszej niż 3,5 cm. W przypadku słuchotków graniczna szerokość wynosi 10 cm.
Haenyeo Family (2004/2005), autor: Haenyeo MuseumJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Zbiory wodorostów cheoncho i tot prowadzone są jako projekt grupowy. Gotowy produkt sprzedaje się wspólnie. Niezależnie od wkładu pracy poszczególnych osób przez określony czas wodorosty zbiera się, suszy i sprzedaje razem.Wysuszone produkty składa się w magazynie, a następnie sprzedaje w paczkach po 30 lub 60 kilogramów.
Agar weed work (2004/2005), autor: Jeju Photo MembersJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Mąż pomaga haenyeo nieść kosz zebranego agaru, który wydobyła z morza.
Swim fins and octopus (1976/1976), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Bitchang to ważne narzędzie wykorzystywane przy zbieraniu słuchotków ze skał.
Selling their Products (1976/1976), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo ważące zebrane organizmy morskie.
Topshells store (1975/1975), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo przechowujące skrępy w morzu.
Haenyeos are peeling the sea urchins (1974/1974), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Jeżowce to organizmy żyjące na dnie morza, stanowiące pokarm dla wielu mięczaków. Nacina się je niewielkim nożem, po czym wydobywa i przemywa żółtawe jajeczka. Fioletowe jeżowce „boraseonggae” chwyta się zwykle w porze zbioru jęczmienia i nazywa również „boriseonggae”. Jajeczka wydobywane z jeżowców nazywa się „eundan”.
Haenyeo cleaning sea urchin (1976/1976), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Starsza haenyeo oczyszcza zielonego jeżowca nazywanego w miejscowym dialekcie „som”.
Octopus caught haenyeo (2004/2005), autor: Jeju Photo MembersJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Haenyeo zadowolona z połowu ośmiornicy.
The Elderly Haenyeo who sells Octopus (1976/1976), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Organizmy morskie takie jak ośmiornice można sprzedawać samodzielnie, więc starsze kobiety zabierają je na targ, by uzyskać lepszą cenę. Zarobione pieniądze przeznaczają na własne potrzeby lub na jedzenie.
숨비소리Jeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Znaczenie haenyeo
Haenyeo z wyspy Jeju nie postrzegają natury tylko jako źródła zasobów, które można pozyskać. Przekazują kolejnym pokoleniom sposoby koegzystencji pozwalającej zachować środowisko naturalne. Ich postawę można więc określić jako proekologiczną. Są też ekspertkami od oceanu, bo gromadzą wiedzę na jego temat i doskonalą techniki nurkowania, dostosowując się do środowiska morskiego i poznając geografię morza. Wreszcie stanowią modelowy przykład równości płci. Odgrywają istotną, niezależną rolę w gospodarce – na poziomie społeczności i gospodarstwa domowego, ramię w ramię z mężczyznami.
To home (1976/1976), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Powrót: haenyeo wracające do domu po nurkowaniu.
A frontyard of Haenyeo’s house (1974/1974), autor: Seo Jae ChulJeju Provincial Self-governing Haenyeo Museum
Podwórko przed domem haenyeo: ośmiornica i suszące się sieci, rozwieszone na sznurze do prania.
Interesuje Cię temat Visual arts?
Otrzymuj aktualności w spersonalizowanym newsletterze Culture Weekly
Wszystko gotowe
W tym tygodniu otrzymasz swój pierwszy newsletter Culture Weekly.