Najbardziej znani cesarze Rzymu

Był pierwszym z senatorów i jednocześnie trybunem ludowym, co pozwoliło mu skupić w swych rękach władzę bez dodatkowej ostentacji. W 23 p.n.e. uzyskał tzw. imperium maius proconsulare (prokonsularną władzę wyższego rzędu). Oparł się na wojsku, weteranach, arystokracji italskiej i ekwitach. Od 12 p.n.e. pełnił funkcję najwyższego kapłana (pontifex maximus). Okres rządów Oktawiana Augusta cechowała równowaga wewnętrzna i pokój (Pax Augusta). Wojny odbywały się na dalekich granicach. Konflikty rozwiązywane były metodami dyplomatycznymi. Wytyczonych granic broniły najczęściej przeszkody naturalne oraz stacjonujące legiony dowodzone przez znakomitych wodzów (Agryppa, Tyberiusz, Druzus). Oktawian uporządkował sprawy wewnętrzne, zreorganizował finanse (wydzielenie skarbu cesarskiego zwanego fiscus), utworzył sprawną administrację składającą się z wykwalifikowanych urzędników. Dążył do odnowienia dawnych obyczajów i przeciwstawiał się upadkowi moralnemu warstw zamożnych. Przyczynił się do rozbudowy i upiększenia Rzymu (forum Augusta, Panteon Agryppy). Był opiekunem sztuk pięknych i otaczał się ludźmi sztuki (Mecenas, Wergiliusz, Horacy). W literaturze rzymskiej okres panowania Oktawiana nazywa się "złotym wiekiem".

Adoptopwany przez Oktawiana Augusta. Po objęciu tronu w 14 roku n.e. szybko stał się niepopularny, szczególnie w kręgach senatorskich. Doszło też do zamieszania w wojskach nad Renem i prób ogłoszenia cesarzem Germanika. Później podejrzewano Tyberiusza, że maczał palce w dość tajemniczej śmierci swojego powszechnie lubianego bratanka, o otrucie którego został oskarżony przyjaciel Tyberiusza Gnejusz Kalpurniusz Pizon. Ostatnie lata panowania Tyberiusz spędził w odosobnieniu na wyspie Capri. Historyk Swetoniusz rozpisuje się o perwersyjnych seksualnych ekscesach Tyberiusza podczas pobytu na wyspie, ale jego świadectwo budzi wątpliwości.

Kaligula był następcą Tyberiusza i rozpoczął swe rządy w 37 r. n.e. Początkowo rządy Kaliguli nie wskazywały terroru. Rządził w zgodzie z senatem i zyskał dużą popularność. Kaligula kazał umorzyć wszystkie procesy polityczne, odwołał osoby zesłane z przyczyn politycznych, wprowadził ulgi podatkowe, ponowił publikowanie rachunków państwowych. Jednakże w listopadzie 37 roku n.e. cesarz zapadł na dosyć poważną chorobę, prawdopodobnie zapalenie mózgu. Gdy Kaligula powrócił do zdrowia, był już innym człowiekiem. Był powszechnie oskarżany o rozwiązłość, m.in. Swetoniusz podaje, że odbywał kazirodcze stosunki seksualne ze wszystkimi swoimi siostrami (także na publicznych ucztach). O dewiacjach psychicznych przekonują relacje z przebiegu całodziennych uczt, podczas których lała się krew ofiarnych flamingów, a bohater wystawianego wówczas melodramatu "Laureolus" pluł krwią na scenie. Nadużywał swojej znacznej władzy, by zaspokajać żądze seksualne, i jednocześnie dawał upust zamiłowaniu do ośmieszania innych, bez względu na ich pozycję, zasługi czy wiedzę. Miał zamiar postawić swój posąg w świątyni w Jerozolimie. Powstrzymała go od tego dopiero groźba Żydów, że jeśli na to się poważy, wzniecą powstanie.

Adoptowany przez Nerwę, z którym początkowo współrządził. Samodzielne rządy rozpoczął w 98 r. n.e. Prowadził politykę wyraźnie ekspansywną wyznaczając sobie za cel poszerzenie Cesarstwa Rzymskiego o tereny Dacji ze stolicą w Sarmizegethusie, bogate w rudy złota oraz tereny państwa partyjskiego, dysponującego dużymi zasobami kruszcowymi ze względu na handel prowadzony z Dalekim Wschodem. Polityka wewnętrzna charakteryzowała się współpracą z senatem przy jednoczesnym umacnianiu własnej władzy. Trajan zasłynął z rozbudowy i zmodernizowania Circus Maximus, zbudował również Rzymianom nowe forum oraz zmodernizował port w Ostii. Uznaje się, że za jego rządów Rzym stał się najwspanialszą metropolią świata.

Po śmierci Trajana, Hadrian w wieku 41 lat został cesarzem rzymskim. Wiadomość o tym zastała go 11 sierpnia, gdy przebywał w Antiochii . W roku 118 zawitał do Rzymu, gdzie pozostał przez 3 lata. W 121 roku udał się do Galii. Zajął się umacnianiem fortyfikacji. W roku 122 znalazł się w Wielkiej Brytanii, gdzie zlecił budowę umocnień limesowych – Wału Hadriana. Zreformował system podatkowy, złagodził prawa dotyczące niewolników. Zlecił Salwiuszowi Julianowi wydanie instrukcji prawnych dla pretorów zwane edyktem wieczystym (edictum perpetuum). Głównym założeniem jego polityki zagranicznej była rezygnacja z dalszych podbojów i zabezpieczenie granic Imperium Romanum. Dał się poznać jako mecenas sztuki i nauki. Szczególną uwagą darzył kulturę grecką. Napisał niezachowane Ćwiczenia retoryczne różne (Meletai)[2], był autorem wielu wierszy, mów, napisał autobiografię, rzeźbił oraz malował.

Był cesarzem rzymskim od 161 roku i następcą Antonina Piusa. W latach 161-169 sprawował rządy wraz z przybranym bratem, Lucjuszem Werusem. Po jego śmierci panował samodzielnie. Czasy rządów Marka Aureliusza przypadły na okres bardzo trudny: nieustających wojen i klęsk żywiołowych (wylew Tybru, głód, rozruchy uliczne, pożary, plaga szarańczy, epidemia dżumy). Głównymi wrogami Rzymu były wówczas plemiona germańskie i Partowie. Marek Aureliusz zmarł na dżumę w trakcie wyprawy wojennej przeciw Markomanom 17 marca 180 roku w Vindobonie (dzisiejszy Wiedeń). Prowadził skromne, spokojne życie, zgodne z surowymi zasadami stoickimi. Miał głębokie poczucie obowiązku służenia krajowi i obywatelom. Dbał o dobre stosunki z senatem, przeprowadził reformy w dziedzinie administracji i prawa cywilnego.