Asymetryczna Dama

Kim była Eugenia Wyszomirska-Kuźnicka (1903-1979), nazywana przez artystę Hanką lub Asymetryczną Damą?

Witkacy pisał do niej 14 lipca 1937 r.: Może Pani zechce jutro (czwartek) lub piątek ew. przyjść do mnie na obiad, gdyż pałam chęcią rysowania Jej Asymetrji i opowiedzenia paru historji.

Eugenii Wyszomirskiej, 30-latce o oryginalnej urodzie, której małżeństwo przechodziło kryzys, propozycja przyjazdu do Zakopanego, aby pozować znanemu malarzowi i przystojnemu mężczyźnie, wydała się atrakcyjna.

Kobieta miała w sobie jakąś wewnętrzną siłę i tajemnicę.

Mimo że pochodziła z rzemieślniczo-robotniczej rodziny z częstochowskich przedmieść, fascynowała mężczyzn często funkcjonujących na wyższych szczeblach społecznej drabiny. Jako 19-latka wyszła po raz pierwszy za mąż za jubilera i została zamożną mieszczką.

Dla Witkacego pociągające były jej nieregularne rysy twarzy, a przede wszystkim uderzające podobieństwo do byłej narzeczonej, która w 1914 r. popełniła samobójstwo.

To wydarzenie wciąż nie dawało artyście spokoju, czuł się bowiem współwinny tragedii. „Przekształcał ją” zatem w sztukę, wielokrotnie wracając do owego traumatycznego zajścia.

Eugenia była asymetryczna, bo miała nieregularne rysy twarzy, ale także dlatego, że artyście jawiła się trochę jako ona sama, a trochę jako wspomnienie – była trochę ciałem, trochę widmem. Na szczęście miała jednak własną, silną osobowość – wprawdzie nie wysublimowanej intelektualistki, ale za to pełnej woli życia i zabawy, „charakternej” kobiety.

Jej żywiołowa natura sprawiła, że stała się muzą jednego z najwybitniejszych polskich twórców, który wciąż „pożądał możliwości jej rysowania”.

Początkowo Wyszomirskiej trudno było odnaleźć się w roli muzy ekscentrycznego, starszego o 18 lat artysty. Rodzinie powiedziała, że jedzie do Zakopanego dla podratowania skołatanych nerwów.

W uzdrowisku jednak słynna „zakopianina” – mieszanka krystalicznego powietrza, górskich przestrzeni i towarzyskiej śmietanki – podziałała na nią piorunująco.

Asymetryczna Dama piękniała z portretu na portret, a Witkacy malował ją wielokrotnie, gdyż stała się – jak mówił – jego naturalnym narkotykiem, istniała w jego życiu poza jego wolą i jako część jego osobowości.

Eugenia wpadła w wir zakopiańskiego „demonizmu”. Mieszkała w znanych pensjonatach, ze słynną Zofią Krzeptowską (tzw. Kapuchą) wędrowała po Tatrach, przyjaźniła się z Walerią Głogowską, której mąż, Józef Głogowski, wtajemniczał ją w arkana fotografii, uczestniczyła w głośnych spotkaniach towarzyskich elit.

Ponownie uwierzyła w siebie, zakończyła nieudane małżeństwo, zostawiając w Częstochowie męża i jedynego syna. Zakochała się i w 1935 r. wyszła za mąż za Józefa Stopkę – przystojnego przewodnika i ratownika górskiego.

Witkacy wciąż prosił ją o pozowanie, niesyty jej twarzy i… własnej legendy. W kwietniu 1935 r. pisał: Proszę, aby Pani koniecznie uwolniła się na 2 godziny we wtorek i przyszła do mnie ½ 12 tej na rozmowę istotną i 1 (ew. 2) rysunek przed orgią.
Adresując do niej list w maju 1935 r., notabene z Katowic, użył tytułu: A Son Excellence La Dame Asymétrique…

W latach 30. XX w. Witkiewicz uważał się przede wszystkim za filozofa i tej dziedzinie przyznawał prymat nad innymi, tworząc i rozwijając system ontologiczny oparty na idei biologicznego monadyzmu. Zawsze jednak podkreślał, że ani filozofia, ani tym bardziej inna nauka nie są w stanie dotrzeć do Tajemnicy Istnienia.

Fakt istnienia samoczującej się materii żywej, materialnie, cieleśnie przede wszystkim osobowej, musimy przyjąć jako fakt absolutnie pierwotny, dalej nieobjaśnialny – pisał w Traktacie o bycie samym w sobie i dla siebie. W domyśle pozostawiał zaś: tam, gdzie nie dociera filozofia, tam, gdzie język nauki jest niewystarczający, konieczna jest Sztuka.

Witkacy potrzebował tylko inspiracji, a zwłaszcza tej kobiety, która dawała mu nadzwyczajny impuls do przekraczania granic czasu, do powrotu do przeszłości.