De Tweede Wereldoorlog in 100 Voorwerpen Online

1. UNIEKE SAMENWERKING

De Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen was een eenmalige tentoonstelling, mogelijk gemaakt door de samenwerking van vijfentwintig Nederlandse oorlogs- en verzetsmusea. De musea die betrokken waren bij deze unieke samenwerking gaven uitzonderlijke objecten uit hun collecties in bruikleen, die voor het eerst gezamenlijk op één locatie werden gepresenteerd. Deze 100 voorwerpen vertellen het verhaal van de Tweede Wereldoorlog op een originele manier. Ieder voorwerp heeft een ontroerende, verontrustende of opmerkelijke geschiedenis. De tentoonstelling was te zien van 5 februari tot en met 5 mei 2014 in de Kunsthal Rotterdam. Sinds het einde van de tentoonstelling is de informatie over deze geselecteerde 100 voorwerpen nog online te bekijken op.
http://www.tweedewereldoorlog.nl/100voorwerpen

1. GASVRIJE KINDERWAGEN

Uit de collectie van de Koninklijke Verzamelingen Den Haag/in permanente bruikleen bij Paleis Het Loo

Kinderwagen van metaal en glas, speciaal gemaakt voor prinses Beatrix om haar te beschermen tegen een mogelijke gifgasaanval.

h 110 cm x w 110 cm
1940

Als in augustus 1939 de oorlogsdreiging in Europa toeneemt, wordt het Nederlandse leger in staat van paraatheid gebracht. Uit voorzorg bouwt de firma Kiekens begin 1940 twee gasvrije kinderwagens, ter bescherming tegen een mogelijke gifgasaanval. Deze voor de tweejarige prinses Beatrix en een andere voor haar jongere zusje prinses Irene.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

2. CAPITULATIEVLAG

From the collection of Museum Rotterdam / OorlogsVerzetsMuseumRotterdam

White cloth, nailed to a piece of broomstick. With blood stains.

h 148 cm x w 68 cm
1940

Deze vlag maakt sergeant-majoor Gerrit van Ommering van een beddenlaken en een bezemsteel op 14 mei 1940, de dag van het bombardement op Rotterdam. Zwaaiend met de vlag loopt hij tijdens de onderhandelingen over de capitulatie van de stad verschillende keren van het Nederlandse militaire hoofdkwartier naar dat van de Duitsers.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

3. GESMOLTEN NAAIMACHINE

Uit de collectie van Museum Rotterdam / OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam

Elektrische Singer-naaimachine, door brand aangetast tijdens het bombardementop Rotterdam.

H 26 cm x W 48 cm
1940

Op 14 mei 1940 gaat aan het begin van de middag plotseling het luchtalarm af. Haastig zoeken Rotterdammers naar een schuilplaats. Duitse Heinkel-bommenwerpers naderen de stad. Dan barst de hel los. Binnen een kwartier verwoesten meer dan 1300 bommen het centrum van de stad. Een onbedwingbare brand grijpt om zich heen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

4. VERGETEN BIJLPIK

Uit de collectie van de Province of Utrecht / Stichting De Greb

Een combinatie van bijl en pikhouweel, gebruikt door het Nederlandse leger op de Grebbeberg, in 2011 gevonden in de commandopost van majoor J.H.A. Jacometti.

H 16 cm x W 26 cm
1939-1940

In de ochtend van 11 mei 1940 zetten 23.000 Duitse soldaten de aanval in op de Grebbeberg bij Rhenen. De Duitse legermacht is vele malen sterker dan de slechts 2500 Nederlandse soldaten van het 8e regiment infanterie (8 RI), die onervaren en slecht bewapend zijn.


Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

5. GEBOMBARDEERD HORLOGE

Uit de collectie van het Kazemattenmuseum Kornwerderzand

h 30 mm x w 28 mm
1940

Voor de kust van Callantsoog krijgen Duitse vliegers op 14 mei 1940 de kanonneerboot Johan Maurits van Nassau in de gaten. Eerder is het schip met succes bij de verdediging van de Afsluitdijk te hulp geschoten.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

6. SS-UNIFORM SEYSS-INQUART

Uit de collectie van het Nationaal Militair Museum

h 80 cm x w 45 cm
1940-1945

In de Haagse Ridderzaal wordt Arthur Seyss-Inquart, sinds 1938 lid van de SS, op 29 mei 1940 geïnstalleerd als rijkscommissaris voor bezet Nederland. Hij is Hitlers vertegenwoordiger, en bepaalt in hoge mate het Duitse beleid in Nederland.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

7. REICHSKREDITKASSENSCHEINE

Uit de collectie van De Nederlandsche Bank(DNB) / Het Geldmuseum

Afmetingen variëren, 1940

Met de bezetting van Nederland komt in 1940 een nieuw tijdelijk betaalmiddel in omloop: de Reichskreditkassenschein. Met dit geld rekenen Duitse soldaten af in Nederlandse winkels.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

8. AFGEHAKTE DUIVENPOOTJES

Uit de collectie van Museum Rotterdam/ OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam

Duivenpootjes met ring, ingeleverd bij de gemeente als bewijs dat een duif is doodgemaakt.

h 7 cm x w 3 cm
1942

Al in mei 1940 laat de bezetter per verordening weten dat alle post- en sierduiven gedood moeten worden. Duiven vliegen vrij rond en kunnen boodschappen brengen naar de geallieerden.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

9. DRAAITAFEL RADIO ORANJE

Uit de collectie van Oorlogsmuseum Overloon

Draaitafel van Radio Oranje, gebruikt door de Nederlandse regering in Londen.
h 40 cm x w 82 cm
1940-1945

28 juli 1940: ‘Hier Radio Oranje, de stem van strijdend Nederland.’ Duizenden Nederlanders zitten aan de radio gekluisterd bij de eerste uitzending van Radio Oranje. Vanuit Londen spreekt koningin Wilhelmina de Nederlandse bevolking toe, voor het eerst sinds haar vlucht naar Engeland.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

10. FOUTE TYPEMACHINE

Uit de collectie van Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen (OVCG)

Continental W-typemachine met speciale toets voor het SS-teken. Gebruikt door de Sicherheitsdienst (SD) in Groningen.

h 25 cm x w 39 cm
1940-1945

De bezetter legt het land niet alleen zijn wil op met soldaten, maar ook met zijn ambtelijke apparaat. Een typemachine kan net zo dodelijk zijn als een kogel. Deze typemachine staat tot eind 1944 in het Scholtenhuis op de Grote Markt in Groningen. Hierop zijn vele arrestatiebevelen opgesteld, ‘bekentenissen’ na wrede verhoren uitgewerkt en documenten voor de jodenvervolging getypt.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

11. STOEL ANTON MUSSERT

Uit de collectie van Oorlogsmuseum Overloon

Houten bureaustoel van Anton Mussert, bekleed met leer, met op de rugleuning het embleem van de NSB.

h 110 cm x w 70 cm, 1940-1945

Deze bureaustoel van Anton Mussert, in NSB-kleuren, staat in zijn werkkamer, in het hoofdkantoor van de NSB aan de Maliebaan 35 in Utrecht. Mussert is medeoprichter en partijleider van de Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

12. AFFICHE NEDERLANDSCHE UNIE

Uit de collectie van het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

Affiche dat oproept om lid te worden van de Nederlandsche Unie, een nieuwe politieke organisatie, opgericht in het eerste oorlogsjaar.

h 122 cm x 86 cm, 1940

De drie prominente Nederlanders Hans Linthorst Homan, Jan de Quay en Louis Einthoven proberen van de nood een deugd te maken: het driemanschap wil samenwerken met de Duitse bezetter, maar ook zorgen voor het behoud van de Nederlandse waarden. Daarom richten zij in juli 1940 de Nederlandsche Unie op.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

13. LEPELTJES VAN VERZETS

Uit de collectie van Bevrijdingsmuseum Zeeland

Zilveren theelepels gemaakt van munten met de afbeelding van koningin Wilhelmina als daad van klein verzet.
Afmetingen variëren, 1940-1945

In 1941 krijgt het gezin Niehot uit Den Haag het veertiende kind. De verloskundige Nelia Epker oppert het idee om de pasgeborene Oranjenamen te geven. Er wordt een geboorteadvertentie in de krant geplaatst voor Irene Beatrix Juliana Wilhelmina Niehot. Het is een daad van klein verzet om het moreel hoog te houden.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

14. UNIFORM VROUWEN AUTOMOBIEL CORPS

Uit de collectie van Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum Bronbeek,

h 150 cm x w 55 cm
1940-1942

Japan heeft voor de Tweede Wereldoorlog Korea, Taiwan (Formosa) en een deel van China veroverd. Het aanvankelijke doel, uitbreiding van het Japanse grondgebied, verandert in het streven om één groot Aziatisch rijk te stichten.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

15. VULPEN ANTON DE KOM

Uit de privécollectie van familie De Kom

Pelikan-vulpen van de Surinaamse schrijver, activist en verzetsman Anton de Kom.

h 12 cm x w 1 cm
1940-1944

Al voor de Tweede Wereldoorlog strijdt schrijver en activist Anton de Kom met heel zijn hart voor de gelijkheid tussen blank en zwart in Suriname. Zijn boek Wij slaven van Suriname is een symbool van het verzet tegen het kolonialisme.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

16.STENCILMACHINE MET FIETS

Uit de collectie van het Verzetsmuseum Amsterdam

Stencilmachine van het merk Gestetner voor de productie van illegale bladen, aangedreven door een fiets via de riem op het achterwiel.

h 120 cm x w 180 cm (Copying machine)
h 120 cm x w 50 cm (Bicycle)
1940-1945

De Duitsers heffen in 1940 de persvrijheid op. Alleen berichtgeving die zij goedkeuren mag in de kranten, op de radio en in het bioscoopjournaal verschijnen. In reactie hierop ontstaat de illegale pers.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

17. COLLECTEBUS WINTERHULP

Uit de collectie van Museum Rotterdam/OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam

Een collectebus van de Winterhulp met ringetjes onder de gleuf. Wanneer de bus geschud wordt, lijkt het of er geld in zit.

h 17 cm x ø 10 cm
1940-1944

In 1940 richt rijkscommissaris Seyss-Inquart naar Duits voorbeeld de Winterhulp Nederland op. Via collectes en loterijen zamelt de organisatie geld in om behoeftige Nederlanders van voedsel en kleding te voorzien. Andere liefdadigheidsorganisaties worden verboden.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

18. GASGENERATOR VAN GATSONIDES

Uit de collectie van Oorlogsmuseum Overloon

Gasgenerator in een aanhangwagen, uitgevonden door Maus Gatsonides, waarmee autoís zonder benzine kunnen rijden.
h 125 cm x w 265 cm
1940-1945

Al vanaf het begin van de oorlog ontstaat een benzinetekort, omdat de bezetter brandstof vordert voor eigen gebruik. Om te zorgen dat autoís toch kunnen blijven rijden, worden sommige voorzien van een gasgenerator of van een groot gasreservoir boven op de auto. Dat betekent een ingrijpende verbouwing van het voertuig. De autocoureur en uitvinder Maus Gatsonides ontwikkelt een nieuw type generator.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

19. MOFFENZEEF

Uit de collectie van het Fries Verzetsmuseum

Zelfbouwantenne van hout en ijzerdraad om het effect van Duitse stoorzenders te verminderen.
h 75 cm x w 63 cm
1941-1945

Net als de kranten komt ook de radio tijdens de bezettingsjaren onder strikt Duits toezicht te staan. In januari 1941 worden de Nederlandse omroepen vervangen door een staatsomroep onder NSB-leiding. Die omroep zendt voornamelijk pro-Duitse programma's uit.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

20. WISSELBEKER ELFSTEDENTOCHTP

Uit de collectie van de Royal Society of Eleven Frisian Cities/Koninklijke Vereniging De Friesche Elfsteden/Fries Scheepvaartmuseum

Zilveren wisselbeker voor de mannelijke winnaars van de Elfstedentocht met ingegraveerde namen van de winnaars vanaf 1912, onder wie die van 1941 en 1942.

h 35 cm x ø 12 cm
1941-1942

Op 6 februari 1941 binden 1900 deelnemers in alle vroegte de schaatsen onder. De tocht der tochten gaat beginnen. Het weer is mild en het ijs ligt er mooi bij. Maar problemen zijn er ook. De verduistering, waardoor een groot deel van de tocht in het donker gereden moet worden, maakt het veel schaatsers moeilijk. De Fries Auke Adema finisht als eerste.
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

21. POORTJE ORANJEHOTEL

Uit de collectie van Oorlogsmuseum Overloon, op aandragen van Stichting Oranjehotel

h 230 cm x w 95 cm
1940-1945

In de lange gevangenismuur van het huis van bewaring in Scheveningen, langs de Van Alkemadelaan, bevindt zich een poortje. Deze deur sluit dat poortje af. Tijdens de oorlog is deze gevangenis berucht en heet in de volksmond al snel het Oranjehotel. Omdat veel verzetsmensen, zoals leden van de verzetsgroep De Geuzen, Anton de Kom en Boy Ecury, hier worden opgesloten.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

22. GUNNER’S VEST VAN DE KOOPVAARDIJ

Uit de collectie van het Maritiem Museum Rotterdam

Gunner’s vest, gedragen door Roeland Jan Kroesen, die een bombardement op het ss Pennland overleeft.
h 79 cm x w 58 cm
1940-1945

Roeland Jan Kroesen is een van de duizenden opvarenden van de koopvaardijvloot. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verandert er veel in zijn leven: iedereen aan geallieerde zijde die kan varen, moet ook varen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

23. VERVALST PERSOONSBEWIJS

Uit de collectie van Markt 12 - Euregionaal Onderduikmuseum Aalten

Het originele persoonsbewijs van de joodse Salli Schwarz met een J, en zijn vervalste persoonsbewijs op naam van Pieter de Graaf.
h 11 cm x b 24 cm
1941-1945

De joodse veehandelaar Salli Schwarz ontsnapt op 8 oktober 1941 ternauwernood aan een razzia in de Molenstraat in Winterswijk. Sluipend en kruipend door achtertuinen begint hij aan een vlucht die de hele oorlog zal duren. Salli, en later zijn vrouw Bettie en dochtertje Ria gaan van het ene onderduikadres naar het andere.
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

24. VOOR JODEN VERBODEN

Uit de collectie van het Verzetsmuseum Zuid-Holland

Houten bord met de tekst 'Voor Joden verboden', voorzien van metalen beugels.

h 19 cm x w 40 cm
1941

Nog geen twee maanden na de Duitse inval moeten joden de luchtbescherming verlaten. Het is de eerste van een lange reeks anti-joodse maatregelen. Stap voor stap worden joden geïsoleerd van de rest van de bevolking.

25. MARIONETTEN SNIP EN SNAP

Uit de collectie van de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam / Theater Instituut Nederland

h 85 cm x w 25 cm
1942-1943

Na de meidagen van 1940 wil de Duitse bezetter dat het gewone leven zo veel mogelijk ongestoord doorgaat. Amusement is daarbij van groot belang. Wie anders dan het topduo Snip en Snap kan daarbij helpen? Het komische duo bestaat uit Willy Walden (Snip) en Piet Muyselaar (Snap).
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

26. ALLERLAATSTE ZELFPORTRETTEN

Uit de collectie van het Rijksmuseum

Zelfportretten van tekenaar Cor van Teeseling, ter dood veroordeeld vanwege zijn verzetsactiviteiten voor De Waarheid.

h 31 cm x w 25 cm
1941-1942

Na de Februaristaking van 1941 sluit de beeldhouwer en tekenaar Cor van Teeseling zich aan bij een verzetsgroep die de illegale communistische krant De Waarheid drukt en verspreidt. Zes maanden later arresteren de Duitsers hem. Op 10 november 1941 hoort hij de doodstraf tegen zich uitspreken.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

27. WEGWIJZER NAAR KAMP AMERSFOORT

Uit de collectie van Nationaal Monument Kamp Amersfoort

Richtingbord van hout met de geschilderde tekst 'POL.DU.LAGER'.

h 20 cm x w 99 cm
1941-1945

Een bordje langs de kant van de weg met 12 tekens, 10 letters. Zwart op wit. Meer is het niet. Voor de duizenden gevangenen die op weg zijn naar Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort is het zien van dit bord de eerste blik op hun onzekere toekomst.
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

28. KANO ENGELANDVAARDERS

Uit de privécollectie van de familie Peteri

Houten frame van de kano waarin Engelandvaarders Henri en Willem Peteri van Katwijk naar Sizewell varen.
h 50 cm x w 460 cm
1941

Tijdens de oorlog proberen ongeveer 1700 Nederlandse mannen en vrouwen het vrije Engeland te bereiken. Hun erenaam: Engelandvaarders. De Engelandvaarders willen actief deelnemen aan de geallieerde strijd tegen de Duitsers. Met deze kano weten de broers Henri en Willem Peteri uit bezet gebied te ontsnappen.
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

29. RADIOCURSUS DUITS

Uit de privécollectie van Arthur van Beveren

Twee kartonnen verzamelbanden met radiolessen Duits, uitgegeven door de Nederlandsche Omroep/Rijksradio Omroep.

h 24 cm x w 16 cm
1941-1942

Op zondag 5 oktober 1941 zitten luisteraars met hun lesboek klaar voor de eerste les Duits op de Hilversumse radio. Presentator Alfred Rügner vertelt eerst een en ander over de Duitse uitspraak. Maar een gewone cursus Duits is het niet; er wordt vooral nationaalsocialistisch Duits onderwezen.
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

30. STALEN ROS MET HOUTEN BAND

Uit de collectie van het Nationaal Militair Museum

Fiets die vanwege de rubberschaarste is voorzien van een houten band.

h 120 cm (bicycle)
ø 75 cm (wheel)
1941-1945

In 1940-1945, als nog maar weinig mensen een auto hebben, is de fiets voor velen het belangrijkste vervoermiddel. Omdat de invoer van rubber tijdens de oorlog staakt worden fietsbanden al snel schaars. De schaarste maakt mensen inventief: als producten niet verkrijgbaar zijn, gaan ze op zoek naar vervangingsmiddelen.
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

31. JAPANSE MITRAILLEUR

Uit de collectie van het Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum Bronbeek
Japanse mitrailleur met bajonet, type 99, door het Japanse leger in Nederlands-Indië gebruikt.
h 41 cm x b 140 cm
1943

De nacht is stil, koel en helder als H. Kooi, marinier van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) vanuit Soerabaja te velde trekt. Nadat Japan twee maanden eerder, begin 1942, de aanval op Nederlands-Indië heeft geopend, dreigen de Japanners ook Java te bezetten.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

32. JODENSTERREN OP DE ROL

Uit de collectie van het Joods Historisch Museum, Amsterdam

Lap jodensterren van goedkoop katoen, gemaakt in de voormalig joodse textielfabriek De Nijverheid in Enschede.

h 60 cm x w 137 cm
1942

Vanaf 3 mei 1942 moeten alle joden van zes jaar en ouder zichtbaar op hun kleding aan de linkerzijde een zogenaamde jodenster dragen. Het is de zoveelste maatregel om joden te isoleren en uit te sluiten uit de Nederlandse samenleving. De zespuntige ster heeft de vorm van een davidsster, met daarop in zwarte letters het woord “jood”.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

33. LUCHTFILTER UIT MITRAILLEUR-KAZEMAT

Uit de collectie van Herinneringscentrum/Herdenkingsmonument Fort De Bilt
Gasfiltertoestel uit mitrailleurkazemat om buitenlucht te filteren, afkomstig uit Fort De Bilt, dat tijdens de oorlog als executieplaats wordt gebruikt.

h 76 cm x b 43 cm
1942-1945

Bij alle forten in de Hollandse Waterlinie worden ter verdediging een aantal mitrailleurkazematten gebouwd. Bij een gasaanval kunnen deze luchtdicht worden afgesloten.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

34. DUITS VERJAARDAGSCADEAU

Uit de collectie van het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

Die Niederlande und das Reich. Dokumente aus vier Jahrhunderten, boek met leren omslag, een geschenk van rijkscommissaris Seyss-Inquart aan Anton Mussert.

h 67 cm x w 50 cm
1942

Nadat op 11 mei 1942 Anton Mussert, leider van de NSB, in zijn hoofdkwartier aan de Maliebaan 35 te Utrecht de felicitaties van zijn staf voor zijn achtenveertigste verjaardag in ontvangst heeft genomen, dragen twee medewerkers een groot cadeau binnen. Ze openen het pakket en tonen de leider een enorm boek: bijna 70 cm hoog en minstens 15 kilo zwaar.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

35. SIGARET UIT EIGEN DOOS

Uit de collectie van het Achterhoeks Museum 1940-1945

Afmetingen variërens, 1942-1945

In de oorlogsjaren is er een groot tekort aan tabak, veroorzaakt door verplichte levering van een groot deel van de tabakvoorraad aan Duitsland en door de wegvallende aanvoer uit het buitenland.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

36. UIT HET WERK VAN SIMON VESTDIJK

Uit de collectie van de Vestdijkkring/Hans Visser

Zestien handgeschreven vellen blocnote papier met de lezing die Simon Vestdijk geeft in het gijzelaarskamp Sint-Michielsgestel.

h 25 cm x w 21 cm
1942

Op 4 mei 1942 zetten de Duitsers in het kleinseminarie Beekvliet in Sint-Michielsgestel 460 prominente Nederlanders gevangen, onder wie politici, burgemeesters, hoogleraren, geestelijken, advocaten, schrijvers en musici.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

37. STEMPELCATALOGUS

Uit de collectie van het Verzetsmuseum Amsterdam

Stempelarchief van de Persoonsbewijzencentrale (PBC), opgericht door Gerrit van der Veen.

Per doos:
h 12 cm x w 16 cm
1943-1945

Dankzij deze rubberen stempels, alfabetisch gerangschikt in envelopjes, komen tijdens de oorlog valse persoonsbewijzen en andere documenten tot stand. Hoeveel documenten precies vervalst zijn, is onbekend, maar begin 1944 alleen al zijn het 91.000 documenten.
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

38. BIELS BIRMASPOORWEG

Uit de collectie van het Museon

Houten biels, symbool voor alle dwangarbeiders die zijn omgekomen bij de aanleg van de Birmaspoorweg.
h 14 cm x w 192 cm
1942-1943

De Japanse bezetter in Nederlands-Indie verplicht Westerse mannen en Indische Nederlanders tot loodzware dwangarbeid. Duizenden mannen die eerst flink, stoer en gezond zijn, kwijnen weg onder de droevigste omstandigheden. De hele dag zwoegen ze in de gloeiende, haast ondraaglijke hitte bij de aanleg van de beruchte Birmaspoorweg.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

39. KNIKKERBLIK VAN ANNE FRANK

Uit de collectie van het Anne Frank House

Metalen blik met knikkers dat Anne Frank vlak voor haar onderduik op 6 juli 1942 aan haar buurmeisje Toosje Kupers geeft.

h 9 cm x w 19 cm
1942

Sommige joodse kinderen geven hun speelgoed weg als ze zich moeten melden voor transport of gaan onderduiken. Knikkers zijn voor kinderen een bijzondere schat. In Amsterdam-Zuid zegt een aantal kinderen de avond voor zij op transport moeten: 'Ik ga strooien.' Ze gooien hun knikkers uit het raam, zodat kinderen in de buurt ze kunnen oprapen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

40. TREINBORD WESTERBORK-AUSCHWITZ

Uit de collectie van Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Enig overgebleven exemplaar van het treinbord Westerbork-Auschwitz, symbool van de jodenvervolging.

h 40 cm x w 80 cm
1942-1944

'Westerbork-Auschwitz, Auschwitz-Westerbork' staat op dit metalen treinbord. De terugreis die wordt vermeld wordt door niemand gemaakt. Op 15 en 16 juli 1942 vertrekken de eerste twee treinen met ruim 2000 joden van doorgangskamp Westerbork naar het vernietigingskamp Auschwitz in Polen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

41. OVERALL ORDEDIENST WESTERBORK

Uit de collectie van Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Overall met davidster, gedragen door joodse gevangenen die lid zijn van de ordedienst.

h 145 cm x w 60 cm
1942-1944

In oktober 1939 komen de eerste Duits-Joodse Vluchtelingen in kamp Westerbork terecht. Vanaf 1940 worden zij betrokken bij de interne organisatie in het vluchtelingenkamp, en later in Polizeiliches Judendurchgangslager Westerbork.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

42. TROMPET JEUGDSTORM

Uit de collectie van het Achterhoeks Museum 1940-1945

Koperen trompet van de Nationale Jeugdstorm, de jeugdbeweging van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB).
h 16 cm x w 51 cm
1939-1945

'Wanneer lang wordt stilgestaan, mag op aanwijzing van den muziekleider de hoorn onder de rechterarm gehouden worden.' Deze en andere strenge instructies gelden voor het gebruik van de trompet van de Nationale Jeugdstorm.
Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

43. AFSCHEIDSBRIEF

Uit de collectie van Museum Rotterdam / OorlogsVerzetsMuseum Rotterdamm

Laatste geschreven woorden van kandidaat-Engelandvaarder Carl Martin Zellermayer vlak voordat de bezetter hem fusilleert.
h 17 cm x b 15 cm
1942
De voorgenomen overtocht van de joodse Engelandvaarder Carl Martin Zellermayer en acht anderen op 21 maart 1942 mislukt: ze worden verraden. In het huis van de pontbaas in Simonshaven wachten ze op de invallende duisternis. Zodra het donker is, kunnen ze naar de overkant. Maar voor het zover is, omsingelen de Duitsers het huis en arresteren de kandidaat-Engelandvaarders.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

44. BEER MET VOLLE BUIK

Uit de collectie van het Museon

Lichtbruin teddybeertje met glazen ogen, gestoken in een rood-wit jasje met een knoop, dat lange tijd een schat met zich meedraagt.

h 37 cm x b 11 cm
1942-1945

Als de negenjarige Margreet Kuiper aankomt bij het kamp Tjideng in Batavia, heeft ze helemaal niets meer. Het laatste koffertje met bezittingen is onderweg verloren gegaan. Dan vindt ze tussen het vuilnis dit teddybeertje. De Japanners, die in 1942 Nederlands-Indië bezetten, interneren alle Nederlanders in speciale kampen. In Tjideng heerst een schrikbewind. Honger en ziekte slaan toe en bij gebrek aan medicijnen stijgt het aantal dodelijke slachtoffers.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

45. KLOK IN BEWARING

Uit de collectie van het Nationaal Klok & Peel Museum Asten

Achttiende-eeuwse bronzen kerkklok uit Nunhem die in 1942 gespaard blijft tijdens de klokkenroof.

h 41 cm x ø 39 cm
1942

In september 1942 neemt de Duitse bezetter een maatregel die veel Nederlanders tot grote woede brengt: inbeslagname van de bronzen klokken om ze om te smelten tot kanonnen en munitie.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

46. HELS ZWEMVEST

Uit de collectie van Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum Bronbeek

Japans reddingsvest dat een Nederlandse krijgsgevangene het leven redt.

h 45 cm x b 30 cm
1943

Op 29 december 1942 vertrekt het Japanse transportschip Nitimei Maru uit Singapore. Aan boord zijn ongeveer 1000 Nederlandse krijgsgevangenen en 1562 Japanse soldaten.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

‘47. 'DE NIEUWE MENSCH'

Uit de collectie van het Rijksmuseum

Schilderij De Nieuwe Mensch van Henri van de Velde, dat NSB-leider Anton Mussert gebruikt voor propagandadoeleinden.

h 277 cm x b 172 cm
ca. 1937

In 1940 krijgt de leider van de NSB Anton Mussert dit schilderij cadeau van zakenman Louis van Leeuwen Boomkamp, die naar Nederlands-Indië vertrekt. Mussert hangt het in zijn werkkamer in het NSB-hoofdkwartier in Utrecht.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

48. VLAG IN BEWARING

Uit de collectie van de synagoge in Winterswijk

Nederlandse vlag die de joodse familie Gans in bewaring geeft bij hun buren.

h 182 cm x b 230 cm
1943

In 1943 loopt de joodse familie Gans in Winterswijk naar het station. Vader Josef, moeder Martha en hun vier kinderen Abraham, Louise, Emma en baby Harry. Ze hebben een oproep gekregen. Na eerder uitstel moeten ze zich, net als vele andere joden, melden in concentratiekamp Vught.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

49. VERRADERSLOON

Uit de collectie van het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

Kwitantie als bewijs dat leden van de Colonne Henneicke een premie krijgen voor het arresteren van joden.

h 27 cm x b 20 cm
1943

Deze kwitantie krijgen leden van de Nederlandse Colonne Henneicke in 1943 als ze joden hebben gearresteerd en bij de Duitse instanties hebben "ingeleverd". Het is het bewijs dat ze een bedrag van vijf keer 7,50 gulden hebben ontvangen, als premie voor de verrichte arrestatie van vijf joden.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

50. GELOVIGE RADIO

Uit de collectie van het Kazemattenmuseum Kornwerderzand

Radio verstopt in een liedboek, nadat Nederlanders in mei 1943 hun radiotoestel moeten inleveren.

h 19 cm x b 14 cm
1943-1945

Het is mei 1943, de Duitse bezetter probeert met man en macht buitenlandse radiostations, waaronder Radio Oranje, te storen. Veel effect heeft het niet, Nederlanders luisteren massaal naar de verboden zenders. Dan volgt een drastischer maatregel: alle Nederlanders moeten hun radio inleveren.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

51. SCHOENMAKERS-AFSCHEID

Uit de collectie van Nationaal Monument Kamp Vught

Houten schoenmakerskist van Julius Gold, die hij bij de buren in bewaring geeft.

h 15 cm x b 54 cm
1943

In april 1943 is het gewone leven van de joodse familie Gold uit Jutphaas (bij Utrecht) voorbij: vader, moeder en zoon Lothar worden met een vrachtwagen van huis gehaald en gedeporteerd. Ze hebben altijd goed contact gehad met de overburen, de familie Steenaart.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

52. DOODSTRAF TIJDENS APRIL-MEISTAKINGEN

Uit de collectie van Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen

Aanplakbiljet van het eerste slachtoffer dat in Nederland standrechtelijk wordt geëxecuteerd.

h 30 cm x b 35 cm
1943

Op 29 april 1943 maakt Wehrmachtsbefehlshaber generaal Friedrich Christiansen bekend dat Nederlandse soldaten, die in mei 1940 meevechten tegen de binnengevallen Duitse bezetter, opnieuw krijgsgevangen worden gemaakt. Ze moeten in Duitsland werken in de industrie en de landbouw.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

53. UNIFORM SS-VRIJWILLIGER

Uit de collectie van het Nationaal Militair Museum

Uniformjas van een Nederlandse SS-vrijwilliger, gedragen in 1943.
h 60 cm x b 50 cm
1943

Nederlandse vrijwilligers in Duitse dienst vallen aanvankelijk uiteen in twee groepen: zij die dienst nemen in de Waffen-SS, en zij die zich opgeven voor het Vrijwilligerslegioen Nederland.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

54. GEROOFD BESTEK

Ter beschikking gesteld aan Herinneringscentrum Kamp Westerbork, voor de tentoonstelling 'In bewaring gegeven'

Verzilverd bestek, gestolen door Chris B., die niet alleen 7,50 gulden opstrijkt voor elke jood die hij arresteert, maar ook spullen rooft.

1943

Een verzilverd bestek, de familie van Chris B. heeft er jaren mee gegeten. B. is een felle nazi en doet in 1943 fanatiek mee aan de jacht op ondergedoken joden in en om Amsterdam. Hij is lid van de Colonne Henneicke, een gezelschap dat in een halfjaar tijd tussen de 8000 en 9000 joden arresteert en voor deportatie in de Hollandsche Schouwburg aflevert. Voor elke arrestant krijgen B. en zijn collega's een premie van 7,50 gulden. Net als zijn collega's steelt B. geregeld waardevolle spullen uit de woningen van gearresteerde joden, zoals dit bestek.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

55. VERMOMMINGSBRIL

Uit de collectie van het Verzetsmuseum Amsterdam

Bril van hoorn en metaal met ronde glazen (gewoon glas) gedragen door Hannie Schaft, Nederlands bekendste verzetsstrijdster.

h 5 cm x b 14 cm
1943-1945

De roodharige studente Hannie Schaft sluit zich in 1943 aan bij een communistische verzetsgroep in Haarlem. De groep liquideert verraders. Hannie werkt intensief samen met de zusjes Truus en Freddie Oversteegen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

56. CHRISTUS EN DE OVERSPELIGE VROUW'

Uit de collectie van Museum de Fundatie/ bruikleen via de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Schilderij dat Han van Meegeren als een 'Vermeer' verkoopt, een geheim dat hij pas onthult als hij van collaboratie wordt beschuldigd.

h 100 cm x b 90 cm
1942

In 1943 koopt Hermann Göring via een agent deze 'Vermeer' voor het enorme bedrag van 1,65 miljoen gulden. De verkoper is de kunstschilder en kunsthandelaar Han van Meegeren.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

57. LAATSTE GROET ETTY HILLESUM

Uit de collectie van het Joods Historisch Museum

Briefkaart van Etty Hillesum die ze uit de goederentrein met bestemming Auschwitz gooit.
h 9 cm x b 14 cm
1943

Op 7 september 1943 vertrekt uit doorgangskamp Westerbork een goederentrein met 987 joden naar het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz in bezet Polen. Zittend op haar rugzak, in een overvolle wagon, schrijft de 29-jarige Etty Hillesum deze briefkaart aan haar vriendin Christine van Nooten in Deventer. 'We hebben zingende dit kamp verlaten,' vertrouwt Etty aan het papier toe. Ze gooit de kaart uit de trein. Het is haar laatste levensteken.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

58. 'STILLEVEN MET BROOD'

Uit de collectie van het Vughts Museum via Nationaal Monument Kamp Vught

Stilleven geschilderd in Kamp Vught door Johan van Zweden, waardoor hij extra rantsoen weet te regelen.

h 65 cm x 75 cm
1943

De schilder Johan van Zweden, onder meer lid van het Groningse kunstenaarscollectief De Ploeg, komt in concentratiekamp Vught terecht vanwege verzetsactiviteiten. Hij krijgt daar een aantal privileges omdat hij ook voor bewakers en SS'ers op bestelling portretten schildert. Hij mag in een eigen atelier schilderijen maken, terwijl bewakers voor hem op pad gaan om schildersbenodigdheden aan te schaffen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

59.TAS VAN TANTE TRUUS

Uit de collectie van het Verzetsmuseum Amsterdam

Leren dokterstas, met medische benodigdheden, gebruikt door verloskundige Truus Scholten voor verzetsactiviteiten.
h 23 cm x b 45 cm
1942-1945
In 1942 sluit Truus Scholten zich aan bij het verzet in Limburg, in de grensstreek met Duitsland. Als verloskundige geniet ze zowel van Nederlanders als van Duitsers veel respect. Ze hoeft zich vanwege haar beroep niets van de spertijd (avondklok) aan te trekken en mag haar auto behouden.


Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

60. ONDERGEDOKEN VLIEGTUIG

Houten vliegtuigje, gemaakt van een wc-bril voor de 8-jarige ondergedoken Joop Levy.

h 15 cm x b 40 cm
1943-1945

Op 27 september 1942 duikt de joodse Joop Levy met zijn ouders onder bij de familie Ebbers. Op een boerderij in Lintelo, in de Achterhoek. Vrienden om mee te spelen heeft hij niet.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

61. HET PAK VAN SINTERKLAAS

Uit de collectie van het Joods Historisch Museum
Sinterklaaskostuum met geheime vakken, mantel, mijter en kunstbaard, gebruikt voor koerierswerk.

h 155 cm x b 50 cm
1940-1945

Flip Heil neemt deel aan de verzetsactiviteiten rond de illegale krant Het Parool in Amsterdam. Hij is getrouwd met de joodse Lien Barend. Omdat de nazi's joden die gemengd gehuwd zijn meestal met rust laten, is Lien betrekkelijk veilig.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

62. B2 ZENDER

Uit de collectie van het Crypto Museum

Leren koffer met spionagezendontvanger, gebruikt door het verzet om contact met Londen te leggen.

h 16 cm x b 52 cm
1942-1945

Met een koffer over straat lopen is niet bijzonder, ook tijdens de oorlog niet. Het wordt een ander verhaal als in de koffer een illegale radiozender verborgen zit. Veel verzetsmensen wagen hun leven door contact te onderhouden met het vrije Engeland via een B2-zender.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

63.DUITS PROPAGANDA AFFICHE

Uit de collectie van het NIOD, Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

Affiche met vallende bommen en de tekst "Van je vrienden moet je 't hebben! Nijmegen, Enschede, Arnhem".

h 110 cm x b 79 cm
1944

Op 22 februari 1944 krijgen Nijmegen, Enschede, Deventer en Arnhem hevige aanvallen te verduren van geallieerde bommenwerpers. Door slecht weer kunnen de vliegers de aangewezen doelen in Duitsland niet aanvallen; ze kiezen ervoor om een gelegenheidsdoel te bombarderen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

65. RUPERTPOP

Uit de collecties van het Fries Verzetsmuseum en Verzetsmuseum Zuid-Holland

Parachutistenpop, voorzien van een houten rekje met daarop de restanten van de uitgebrande explosieven.

h 82 cm x b 57 cm
1944-1945

De Engelsen noemen hem 'Rupert', de Amerikanen 'Oscar'. De geallieerden gebruiken deze nepparachutisten om onrust en verwarring te zaaien onder de Duitse troepen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

66. VOORHANG SYNAGOGE IN SINGAPORE

Uit de collectie van het Joods Historisch Museum
Voorhang gemaakt in het Japanse krijgsgevangenkamp Changi bij Singapore, waar het dienstdoet in een door gevangenen opgerichte synagoge.

h 141 cm x 100 cm
1944

Rabbijn Chaim Nussbaum, opgegroeid in Scheveningen, keert na zijn huwelijk terug naar zijn geboorteland Litouwen. Als de nazi's Litouwen binnenvallen, slaagt Chaim erin met zijn gezin te ontkomen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

67.SS-VLAG

Uit de collectie van het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen

Zwarte vlag met witte runentekens, symbool van de naziterreur in het Groningse Scholtenhuis.

h 220 cm x b 160 cm
1940-1945

Tijdens de bezetting wordt deze SS-vlag gebruikt op het Scholtenhuis aan de Grote Markt in Groningen, waar de Sicherheitsdienst (SD) is gevestigd, een beruchte Duitse inlichtingendienst, onderdeel van de SS.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

68. RING VOOR ROZA

Uit de collectie van het Joods Historisch Museum

Aluminium ring met de initialen R en S, die Simon (Siem) Vos in Auschwitz II-Birkenau voor zijn vrouw Roza laat maken.

h 2 cm x b 2 cm
1944

Na verraad van hun onderduikplek worden Roza en Siem Vos op 3 maart 1944 via Westerbork naar het vernietigingskamp Auschwitz gedeporteerd. Daar worden zij direct van elkaar gescheiden: Siem komt in het mannenkamp en Roza in het vrouwenkamp. Contact met elkaar is onmogelijk.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

69. PRINS BERNHARD’S BS-UNIFORM

Uit de collectie van het Nationaal Militair Museum

Uniform en pet van prins Bernhard als bevelhebber der Binnenlandse Strijdkrachten (BS).

h 57 cm x b 47 cm
1944-1945

Tijdens de jaren in ballingschap is prins Bernhard de steun en toeverlaat van koningin Wilhelmina. Ze benoemt hem begin september 1944 tot bevelhebber van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (BS).

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

70. ZIJDEN ROUTE

Uit de collectie van Airborne Museum 'Hartenstein'

Zijden landkaart die luitenant-kolonel John Frost bij zich draagt tijdens de Slag om Arnhem.

h 70 cm x b 70 cm
1944

Luitenant-kolonel John Frost, commandant van het Britse 2e parachutebataljon, landt op 17 september 1944 in Nederland. Deze zijden landkaart van Nederland, België en Frankrijk heeft hij op zak.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

71. HEMELSE TROUWJURK

Uit de collectie van Airborne Museum 'Hartenstein'

Witte trouwjurk, gemaakt van een parachute die gebruikt is tijdens Operatie Market Garden.

h 130 cm x b 60 cm
1944

In het najaar van 1944 lanceren de geallieerden, die snel een einde aan de oorlog willen maken, een gevaarlijk plan: Operatie Market Garden. Op 17 september 1944 is het zover. 35.000 Engelse en Amerikaanse parachutisten springen boven Noord-Brabant en Gelderland uit vliegtuigen of landen per zweefvliegtuig.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

72. OPVOUWBARE MOTORFIETS

Uit de collectie van Airborne Museum 'Hartenstein'

Excelsior Welbike-98cc-motorfiets met opvouwbaar zadel en stuur, gedropt tijdens de Operatie Market Garden.

h 90 cm x b 140 cm
1944

Deze Britse opvouwbare motorfiets komt bij de Slag om Arnhem letterlijk uit de lucht vallen. Op 17 september landen bijna 5200 mannen van de Britse 1e luchtlandingsdivisie per parachute of zweefvliegtuig op de Renkumse Heide, op ruime afstand van de stad Arnhem. In bevoorradingscontainers, hangend aan parachutes, wordt van alles aangevoerd: voedsel, munitie, radio's, fietsen en deze Britse Welbike-motorfiets.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

73. OPPASSEN SPERRGEBIET

Uit de collectie van het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945

Houten bord van de Ortskommandant: zonder waarschuwing wordt er geschoten.

h 80 cm x b 100 cm
1940-1945

De Nederlandse steden en dorpen staan er vol mee: aanwijzings- en waarschuwingsborden in het Duits. De meeste slechts met een serviceoogmerk, ze wijzen de weg naar Duitse instanties. Maar er zijn ook borden met een dwingender karakter, zoals dit bord. Het geeft een Sperrgebiet aan: voor iedereen zonder speciale vergunning streng verboden terrein.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

74. TREES OVER MARKET GARDEN

Uit de collectie van het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945

Tienerdagboek van Trees Schretlen over de bevrijding van Nijmegen, september 1944.

h 22 cm x b 17 cm
1944

Op 18 september 1944 schrijft Trees Schretlen: "De strijd om Nijmegen is begonnen." Amerikanen en Britten proberen de stad te bevrijden. In haar middelbare schoolagenda van klas 5a houdt ze een dagboek bij. Haar agenda heeft ze toch niet nodig, alle scholen zijn dicht. In de kantlijn tekent ze een radio met de tekst "Op weg naar de eindoverwinning".

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

75. OORLOGSVRIJWILLIGERS HIER MELDEN

Uit de collectie van het Achterhoeks Museum 1940-1945

Houten bord met dubbelfunctie voor aanmelding oorlogsvrijwilligers.

h 43 cm x b 90 cm
1942-1945

In het bevrijde zuiden van Nederland wil een deel van de jeugd zo snel mogelijk deelnemen aan de gewapende strijd. Op 1 oktober 1944 neemt de regering in Londen het Oorlogsvrijwilligersbesluit: mannelijke Nederlanders tussen de 18 en 36 jaar kunnen zich vrijwillig aanmelden voor de inzet in Europa en in Indië, dat bezet is door de Japanners.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

76. CROMWELLTANK SLAG BIJ OVERLOON

Uit de collectie van Oorlogsmuseum Overloon

Britse Cromwelltank, ingezet bij de Slag bij Overloon en uitgeschakeld door een voltreffer, rechts in de achterplaat.

1944

Meer dan vier jaar lang gaat de Tweede Wereldoorlog min of meer aan het Oost-Brabantse dorpje Overloon voorbij. Natuurlijk zien de bewoners wel Duitse militairen in hun straten, maar van oorlogsgeweld is geen sprake. Dat verandert in het najaar van 1944.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

77. UNIFORM POOLSE BEVRIJDER

Uit de collectie van het Generaal Maczek Museum

Uniformjas van de 1e Poolse pantserdivisie, gedragen door Otoka, een van de bevrijders van de stad Breda.

h 60 cm x b 70 cm
1944

Op 29 oktober 1944 juicht de bevolking van Breda haar bevrijders toe. Verrassend genoeg blijken het Polen te zijn. Onder leiding van generaal Maczek weet de 1e Poolse pantserdivisie na felle gevechten de stad te bevrijden van de Duitsers.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

78. BRABANTS BEVRIJDINGSJURKJE

Uit de collectie van het Joods Historisch Museum

Jurkje van oranje geverfde parachutestof, gemaakt ter gelegenheid van de bevrijding.

h 52 cm x b 50 cm
1944

In 1944 draagt de kleine joodse Elianne Muller dit oranje geverfde jurkje van parachutestof, tijdens de bevrijding van het Brabantse Neerkant. Het past geweldig bij haar bos rode krullen. Haar onderduikfamilie Thijssen heeft de jurk voor de feestelijke gelegenheid voor haar gemaakt.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

79. DUITSE MITRAILLEUR

Uit de collectie van Bevrijdingsmuseum Zeeland

Pistoolmitrailleur MP 40, kaliber 9 x 19 mm Parabellum, met een vuursnelheid van 500 schoten per minuut, het meest gebruikte model van het Duits leger.
h 28 cm x b 62 cm (met ingeklapte kolf), looplengte 25 cm
1944-1945
Luitenant Bas Groeneweg aarzelt geen moment wanneer hij een jonge Duitse krijgsgevangene bij de bevrijding van Zeeland ontwapent.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

80. AMERIKAANSE WEASEL

Uit de collectie van Bevrijdingsmuseum Zeeland
Amerikaanse M29C Weasel, amfibisch rupsvoertuig gebruikt bij de landing van de geallieerden in Zeeland.

h 179 cm x b 488 cm
1944

Na het mislukken van de Slag om Arnhem in september 1944 heeft het veroveren van de Scheldemonding voor de geallieerden prioriteit. Zo maken ze de vaarweg vrij naar het al bevrijde Antwerpen. De Antwerpse haven is erg belangrijk voor de bevoorrading van het enorme geallieerde leger. Om dit mogelijk te maken bombardeert de Royal Air Force op vier plaatsen de zeedijken op het eiland Walcheren, dat bijna geheel onder water komt te staan.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

81. KRUIS WAALSDORPERVLAKTE

Uit de collectie van het Fries Verzetsmuseum

Houten herdenkingskruis, gemaakt van een executiepaal van de Waalsdorpervlakte.

h 142 cm x b 60 cm
1941-1945

De Waalsdorpervlakte in de duinen bij Scheveningen is een van de gedenkwaardigste plekken uit de Tweede Wereldoorlog. In dit verlaten duingebied fusilleren Duitsers meer dan 250 mensen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

82. GRAFKRUIS VAN AMERIKAANSE BEVRIJDER

Uit de privécollectie van Herman Wijnhoven
Houten grafkruis van de Amerikaanse piloot James M. Hansen, van de tijdelijke begraafplaats in Molenhoek.

h 74 cm x b 45 cm
1944

De Amerikaanse piloot James M. Hansen keert in 1944 terug van een bombardement op het Roergebied in Duitsland. Zijn vliegtuig raakt in moeilijkheden en stort neer. James is op slag dood. De geallieerden die hem begraven op de tijdelijke Amerikaanse militaire begraafplaats in Molenhoek bij Nijmegen, plaatsen dit houten kruis op zijn graf.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

83. RAZZIA IN ROTTERDAM

Uit de collectie van Museum Rotterdam / Museum Rotterdam/OorlogsVerzetsMuseum Rotterdam

Versleten kleding waarmee Gerard Pakker, op 10 november 1944 opgepakt tijdens de razzia van Rotterdam, terugkeert in Nederland.

h 187 cm x b 47 cm
1944

In het holst van de nacht van 9 op 10 november 1944 trekken 8000 Duitsers door Rotterdam. Ze leggen een kordon om de stad, bezetten bruggen en pleinen en sluiten het telefoonverkeer af. Ze verspreiden pamfletten met het bevel dat alle mannen in de leeftijd van 17 tot 40 jaar zich moeten melden voor tewerkstelling.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

84. ONTSNAPT MET SCHEVENINGSE KAP

Uit de collectie van Markt 12 - Euregionaal Onderduikmuseum Aalten

Kapje waarmee Gerrit Hoopman tijdens een razzia uit de Westerkerk weet te ontsnappen.

h 20 cm x b 35 cm
1944

In Aalten in de Achterhoek, vlak bij de grens met Duitsland, is in de oorlog één op de vijf inwoners onderduiker. De bezetter loert voortdurend op zijn prooi: vluchtelingen, joden en jonge mannen die zich aan de arbeidsinzet onttrekken. Zelfs de kerken zijn geen veilig terrein.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

85. GEBORDUURDE BLOUSE

Uit de collectie van het Indisch Herinneringscentrum/Joost van Bodegom

Met handtekeningen en kampscénes geborduurde blouse, afkomstig uit de Japanse vrouwenkampen Banjoebiroe 10, Ambarawa 6 en 8.

h 82 cm x b 70 cm
1944

Na de inval van Japan in Nederlands-Indië zet de Japanse bezetter 100.000 Nederlanders gevangen in kampen. Er zijn aparte kampen voor krijgsgevangenen, voor mannen en jongens vanaf 10 jaar en voor vrouwen en kinderen.

<a href="http://www.tweedewereldoorlog.nl/100voorwerpen/voorwerp/geborduurde-blouse/”>Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website</a></p>

86. NOODKACHELTJE

Uit de privécollectie van de familie Roest
Metalen noodkachel, in de Hongerwinter gebruikt door de Amsterdamse familie Wimmers.

h 50 cm x b 25 cm
1944-1945

In de laatste, uiterst natte en koude oorlogswinter van 1944-1945 heerst honger in het westen van het land, met name in de grote steden. Daarnaast is er groot gebrek aan brandstof. De aanvoer van kolen uit Limburg is gestopt. Tot overmaat van ramp wordt in Amsterdam vanaf november 1944 gas en elektriciteit vaak afgesloten. Geen gas, geen kolen en dus geen verwarming. In speciale noodkacheltjes wordt alles opgestookt wat maar brandbaar is.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

87. TRUITJE VAN HONDENHAAR

Uit de collectie van het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944 - 1945
Handgebreid kindertruitje, gemaakt van draden van gesponnen hondenhaar.

h 42 cm x b 43 cm
1944-1945

De kleine Liesbeth van Ogtrop woont tijdens de oorlog met haar broer Hein-Jan en ouders in Eemnes. De familie heeft een donkergrijze keeshond die luistert naar de naam Sten. Als Sten gekamd wordt, blijven bossen haar in de borstel achter. In de bitterkoude winter van 1944-1945 lijdt de familie Van Ogtrop geen honger dankzij de eigen teelt uit de moestuin, maar textiel, kolen en vele andere producten zijn bijzonder schaars. Liesbeths moeder komt op het idee de hondenharen van Sten, die ze jarenlang heeft opgespaard, opnieuw te gebruiken.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

88. V2 IN 3 STUKKEN

Uit de privécollectie van R. van Vleuten
Brokstukken van een V2-raket, gevonden door Ron van Vleuten en zijn vader.
Verschillende afmetingen

1945

Sinds september 1944 hoort de 14-jarige Ron van Vleuten in het Bezuidenhout in Den Haag het dreigende geluid van lanceringen van V2-raketten. Ook nu weer. "Zal de raket verder gaan? Stil. Luister. Houdt hij op? Ja... gelukkig hij gaat door!" verzucht Ron. Deze dodelijke bom, de V2, stort niet - zoals veel andere - vroegtijdig neer, maar is op weg naar Engeland.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

89.RESTANT MEEUWENMAAL

Uit de collectie van het Museon

Twee vleugels van een meeuw, restant van de Hongerwinter.

Tweemaal h 8 cm x b 32 cm
1945

De eerst heel natte en daarna steenkoude winter van 1944-1945 leidt tot een van de grootste rampen uit de Nederlandse geschiedenis. Hongersnood bedreigt het leven van 3,6 miljoen mensen, met name in de grote steden in het westen van het land.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

90. ADMINISTRATIE BABYHUIS

Uit de collectie van Stichting Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen

Documenten van het Groningse Babyhuis Prinses Margriet in de stad Groningen, een initiatief om baby's uit het westen tijdens de Hongerwinter te laten overleven.

Verschillende afmetingen
1945

In het Babyhuis Prinses Margriet in Groningen worden dertien ondervoede baby's opgevangen. Ze zijn afkomstig uit Amsterdam, waar ernstige hongersnood heerst. Een groepje Groningse dames besluit, op initiatief van Sieneke Botjes, de baby's door de moeilijke tijd te helpen. Veel Groningers steunen het project met geld en eten.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

91. MARLENE DIETRICH WAS HERE

Uit de collectie van het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944 -1945

Gastenboekje van de familie Hustinx, bij wie beroemdheden logeren die voor de Amerikaanse soldaten optreden.

h 21 cm x b 17 cm
1944-1945

Dit is het gastenboekje van de ouders van de zestienjarige Carla Hustinx uit Maastricht. Hun huis is een vast logeeradres voor zangers, filmsterren, sporters en cabaretiers die vanaf september 1944 de Amerikaanse soldaten komen vermaken.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

92. GESTOLEN SERVIES

Uit de collectie van het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945

Gestolen zilveren theeservies dat de Engelse soldaat Jim inzet om het hart van een Nijmeegse te winnen.

h 18 cm x b 50 cm
1945

In het najaar van 1944 wordt de Engelse soldaat Jim van ongeveer 29, tot over zijn oren verliefd op de 19-jarige Emelia Sluys. Emelia logeert bij haar familie aan de Groesbeekseweg in Nijmegen omdat haar eigen huis is verwoest. Tot Jims spijt gaat Emelia niet op zijn avances in, ze vindt hem te oud.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

93. MET DANK AAN EEN KOEKBLIK

Uit de privécollectie van Milena Holdert en Judith Herzberg
Cheeseletskoekblik, dat met Abel Herzberg een lange reis doormaakt.

h 12 cm x ø 6 cm
1943-1945

Er zijn omstandigheden waarin je leven kan afhangen van zoiets simpels als een koekblik. Dit koekblik maakt met Abel Herzberg en zijn vrouw Thea een verschrikkelijke tocht. Het is in de kampen Westerbork en Bergen-Belsen van levensbelang om het weinige eten dat af en toe voorhanden is veilig te bewaren.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

94. JAPANSE VLAG

Uit de privécollectie van dhr. J.B. Leyten
Japanse geluksvlag van luitenant-generaal Ikeda, bevelhebber van de 35e divisie van het Japans Keizerlijk Leger.

h 140 cm x b 200 cm
1945

"Een tijger loopt 1000 mijl, maar komt spoedig weer terug," luidt de tekst op deze "geluksvlag" van de Japanse generaal Shunkichi Ikeda. De 1000 geborduurde steken op deze vlag zijn van de hand van verschillende Japanse vrouwen uit zijn geboorteplaats. De 1000 steken moeten hem geluk en voorspoed brengen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

95. LAARZEN KAMPCOMMANDANT AMERSFOORT

Uit de collectie van Nationaal Monument Kamp Amersfoort

h 44 cm x w 29 cm
1945

Karl Berg is aanvankelijk de derde man in de hiërarchie van Kamp Amersfoort, in 1943 wordt hij kampcommandant. Hij staat bekend als wreed en meedogenloos. Berg is medeverantwoordelijk voor de dood van honderden gevangenen.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

96. GEKNIPT EN GESCHOREN

Uit de collectie van het Verzetsmuseum Amsterdam, Amsterdam

Metalen tondeuse met een oranje lintje, die gebruikt is om moffenmeiden kaal te scheren.

h 4 cm x b 15 cm
1945

Vrij! Opeens hangt overal de vlag uit, mensen hossen, dansen en zingen op straat. Maar ook lang opgekropte gevoelens van woede zoeken een uitweg. Moffenmeiden, meisjes en vrouwen die tijdens de oorlog een relatie zijn aangegaan met een Duitser, krijgen het zwaar te verduren. Tijdens de bevrijdingsdagen worden ze overal uit hun huizen gesleept, door de straten gevoerd, uitgejouwd en bespuugd.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

97. JAS OVERLEVENDE ATOOMBOM

Uit de collectie van het Museon

Regenjas door een Japanse militair aan een Nederlandse Krijgsgevangene gegeven, na de atoombomaanval op Nagasaki op 9 augustus 1945.

h 124 cm x b 53 cm
1945

Een enorme lichtflits en een oorverdovende dreun. Op 500 meter boven de stad Nagasaki laat de Amerikaanse luchtmacht op 9 augustus 1945 een atoombom exploderen. Nagasaki wordt weggevaagd, er vallen 39.000 doden en 25.000 gewonden.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website

98. KIST VAN BUITEN HET KAMP

Uit particulier bezit via het Museon
Kist uit Nederlands- Indië van de jonggestorven Hugo Steenmeijer, die jarenlang voor iedereen gesloten blijft.

1942-1945

Dit zijn het speelgoed, de kleertjes en de medicijnen van Hugo Steenmeijer, kind van een Nederlandse vader en Indische moeder.

Lees meer op de Tweede Wereldoorlog in 100 voorwerpen website