Arkeologia eta Paleontologia Gordailuan

Erdi Paleolitoari buruz (130 000tik 36000 urtera bitartean) informazio eta material gehiago dugu. Aro honetan, Paleolito osoan bezala, komunitateak ehizatik eta fruitu bilketatik bizi ziren.

Harriz, zurez eta abarrez eginiko tresnak ere fabrikatzen zituzten, aurpegibiko hau bezala; Lezetxiki haitzuloaren Moustier aldiko mailan aurkitua, tresna honek hainbat erabilera zituen.

Amaldako haitzuloa ere aterpe gisa balio izan zuen Erdi Paleolitoan. Hortik dator pieza berezi hau eta limaza edo "limace" du izena.

Suharriz landua, tresna hau haragia, larrua, zura, egurra, e.a. ebaki, higatu eta karraskatzeko erabiliko zen. Pieza berrerabiltzeko hainbat berpizte egin zitzaizkion.

Duela 36000 urte gutxi gorabehera, Homo sapiens neanderthalensis desagertu egin zen, eta Europan espezie berri bat agertu zen: Homo sapiens sapiens edo Cro-Magnon, gure espeziea. Gizaki hauek euren tresneria dibertsifikatu eta artearekin eta sinesteekin erlazionaturik dauden jarduerak garatu zituzten modu nabarmen batez.

Goi Paleolitoa hainbat alditan banatu da hura hobeto ikertzeko, eta hemen aurkezten dugun punta, "erramu hosto" motakoa, Solutre aldikoa da (20000 - 17000 urte). Aldi horretan maila tekniko izugarri altua lortu zen suharri lanketan.

Goi Paleolitoaren bukaera aldera, duela 17000 - 1100 urte, Madeleine aldian zehar, arteak goi mailako espresioa erdietsi zuen. Haitzuloetako hormetan edo pieza higigarrietan animaliak, zeinuak edota giza irudiak margotu eta grabatu ziren, zenbaitetan errealismo handiz.

Haien funtzioa ezezaguna bada ere, jarduera hau sinesteen munduarekin egongo zen lotuta.

Ekaingo haitzuloan aurkitutako plaketa hau Gipuzkoako arte higigarriaren garrantzitsuenetako bat da. Kareharrizko plaka batean bikain irudikaturik daude ahuntz piriniotar baten aurrealdeak...

Garai bertsuan, Kalkolitikoaren bukaeran eta Brontze Zaharraren hasieran, kanpai formako izeneko kultur multzoa garatu zen Europan. Ezer gutxi ezagutzen da kultura edo fenomeno honi buruz, baina ehorztokietan, batez ere zistetan, ostilamendu oso berezia utzi zuten.

Ostilamendu horretatik nabarmentzekoak dira kanpai formako ontziak, kultura honi izena eman diotenak; adibidez, Pagobakoitzako trikuharrian ia osorik aurkitutako ale hau. Ontzi hauen dekorazioa zinez adierazkorra da.

Aro aldaketarekin batera gutxi gorabehera, gure lurraldeko antolamendua erabat aldatu zen. Iberiar Penintsula eta Europako zati handi bat erromatarren mende gelditu ziren; Burdin Aroan eraikitako herri harresituak desagertu ziren eta biztanleak Erromako interesen arabera berrantolatu ziren. Garai honetako kokagune batzuk lokalizatu dira kostaldean, Oiasso kasu, erromatarren antolakuntzaren eta tekniken arabera eraikiak.

Merkataritzarako batez ere kabotajea erabiltzen zen, eta horren lekuko ditugu itsas hondoan aurkitutako brontzezko ezarkin hauek. Sinesteetan egon zen aldaketaren berri ematen diguten erromatar jainkoak irudikatzen dituzte. Aro aldaketaren ostean, II. mende aldera gutxi gorabehera, hondoak jo zuen itsasontzi batean garraiatzen ari ziren zurezko kutxa baten parte izango ziren ziur aski.

Eta, amaitzeko, Aro Modernoa. Hiribilduetan Ahaide Nagusiak pixkanaka boterea galtzen hasi ziren. Klase berri bat sortzen ari zen, merkatariek gero eta protagonismo handiagoa hartu baitzuten. Eta euren aztarna utzi zuten erregistro arkeologikoan, moda berriekin; adibidez, XVI-XVII. mendeetako zeramikazko katilu hau.

Urre koloreko lozazkoa da; tradizioz hispaniar eta arabiarra, ziur aski Muelgo lantegi mudejarrean (Zaragoza, Aragoi) fabrikatu zen. Dekorazio geometrikoa eta belarri formako heldulekuak ditu.

Hiribilduetan hau bezalako pipak oso erabiliak ziren. Ale hau XVIII. mendekoa da, baina Europan XVI. mendetik XX. mende hasierara arte erabili dira. Buztinez eginak dira, eta zehatzago esanda, kaolinez, molde batekin. Kasu honetan, landare apaindurak ditu.

Lagin hauekin ez dira amaitzen Gordailuko objektuen zerrenda, gai eta tipologia ugariko piezak baitaude, era guztietakoak. Baldintzarik onenetan kontserbatzen dira, ikerkuntza sustatzeko eta aldi berean gure ondarea etorkizuneko belaunaldiei helarazteko.