Johann Georg Pinsel

„Jednym z najgorszych momentów moich poszukiwań były odkrycia w Horodence. Pośrodku świątyni na trzymetrowej wysokości stos zrzucane był szczątki drewnianych rzeźb. Pod odłamkami, na spodzie widać było oderwane głowy świętych Elżbiety i Joachima z wielkiego ołtarza. Nieopodal tego zwaliska zaczęto piłować na opał do pieców w szkole zawodowej pozbawioną już głowy figurę św. Anny. (…) Rzeźby z kościoła zabieraliśmy do ciężarówki. Samochody załadowaliśmy do samego wierzchu, przekładając figury gałęziami z okolicznych drzew i krzaków”. [B.Woźnicki, Jan Jerzy Pinsel, 2007]
Tak opisał moment odnalezienia dzieł Johanna Georga Pinsla w zrujnowanym kościele w Horodence Borys Woźnicki – ukraiński historyk sztuki, dyrektor Lwowskiej Galerii Sztuki.

Większość prac Pinsla, wybitnego rzeźbiarza połowy XVIII wieku, jaka zachowała się do dziś, przetrwała dzięki trosce osób zaangażowanych w ochronę dziedzictwa kulturowego. W połowie XX wieku zostały zabrane do Lwowskiej Galerii Sztuki z pozbawionych opieki i niszczejących kościołów w Horodence i Hodowicy, uratowane w ostatniej chwili przed zupełnym zniszczeniem.

Johann Georg Pinsel – mistrz późnobarokowej rzeźby prowadził swój warsztat w Buczaczu na dzisiejszej Ukrainie, współpracował z wybitnym architektem Barnardem Meretynem przez około 10 lat – od ok. 1750 do śmierci architekta w 1759 roku. Obydwaj byli zatrudnieni przez magnata Mikołaja Bazylego Potockiego – fundatora licznych kościołów. Pinsel w swoim warsztacie kształcił wielu rzeźbiarzy i snycerzy. Wśród jego potwierdzonych w dokumentach uczniów i współpracowników byli Maciej Polejowski i Antoni Sztyl.

Pinsel uważany jest za jednego z najwybitniejszych rzeźbiarzy późnobarokowych tworzących na ziemiach polskich. Jego sztuka, o wyjątkowych wartościach artystycznych, tak mocno wpłynęła na twórczość środowiska artystycznego Lwowa, że naukowcy wyróżnili nurt tak zwanej lwowskiej rzeźby rokokowej tworzonej właśnie w kręgu Pinsla w drugiej połowie XVIII wieku.

Wyróżniające twórczość Pinsla głęboka ekspresja i dynamika kompozycji, precyzja szczegółów i wyjątkowe dekoracyjne traktowanie szat naśladowane były i powtarzane przez kolejne pokolenie twórców przez drugą połowę XVIII wieku.
Prace rzeźbiarzy i snycerzy należących do tego nurtu lub inspirujących się lwowską rzeźbą rokokową znalazły się w kościołach i cerkwiach Lwowa oraz znajdujących się na rozległych terenach województwa ruskiego, pogranicza Wołynia, a także na terenie ziemi sandomierskiej i chełmskiej.

Źródła archiwalne potwierdzają, że jest autorem dekoracji rzeźbiarskich kościoła Trynitarzy św. Trójcy we Lwowie, katedry grekokatolickiej św. Jura we Lwowie oraz kościoła parafialnego w Monasterzyskach. Razem ze swoim warsztatem wykonał również dekoracje rzeźbiarskie ratusza w Buczaczu oraz w kościele Misjonarzy w Horodence, i parafialnym w Hodowicy.
Udało się również odnaleźć dokumenty dotyczące jego życia prywatnego: ślubu z Marianną Elżbietą z Majewskich Kieytową w Buczaczu w 1751 roku, chrztów jego dwóch synów. Daty śmierci Pinsla już tylko domyślamy się na podstawie wzmianki o ponownym ślubie jego żony w 1762 roku.

„I drugie wydarzenie: latem 1961 roku przybyliśmy do Hodowicy. Drzwi kościoła były zamknięte. Za zgodą władz wsi wzięliśmy na przechowanie do muzeum figurę Samsona i Ofiarowanie Izaaka (…) Po raz drugi odwiedziliśmy Hodowicę w połowie lat sześćdziesiątych. Tym razem drzwi świątyni były otwarte na oścież. Na środku kościoła widoczne były ślady płonącego niedawno ogniska. (…) zabraliśmy wszystko, co tylko udało się załadować na samochód. (…). Kościół w Hodowicy - perła architektonicznej twórczości Meretyna – spłonął kilka lat później.” B. Woźnicki

„Siedemdziesiąt lat władzy radzieckiej na Ukrainie oraz pięćdziesiąt lat tejże na ziemiach zachodnio ukraińskich, to okres totalnego zniszczenia kultury, dziedzictwa tworzonego na tych ziemiach przez wiele pokoleń. […]” B. Woźnicki
W 1996 roku we Lwowie w barokowym kościele klarysek pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny otwarte zostało Muzeum Johanna Georga Pinsla. Znalazły się tam rzeźby ocalone w latach 60. XX w. przez Borysa Woźnickiego z kościołów w Hodowicy i Horodence. Ich powrót do miejsc, do których zostały stworzone nie jest możliwy.
Dzis opiekę nad dziedzictwem kulturowym dawnej Rzeczpospolitej i dziełami mistrza rzeźby barokowej sprawuje Lwowska Narodowa Galeria Sztuki im. Borysa Woźnickiego.